Jazz Middelheim 2017 Dag 2

Jazz Middelheim in het Antwerpse park Den Brandt is zo onderhand een niet te missen stop in het zomerprogramma van de muziekliefhebber. Als u er nog nimmer bij was, heeft u de afgelopen jaren - en zeker ook dit jaar - veel gemist. En dan niet alleen op muzikaal vlak. Ook de kleinschaligheid, de ongedwongen sfeer in het park en het uitstekende eten en drinken maken dit tot een uniek festival.

Een festivalverslag in woord (Ben Taffijn) en beeld (Cees van de Ven).
Vrijdag 4 augustus 2017, Park Den Brandt, Antwerpen.

De jazz mag dan zijn oorsprong vinden in de Amerikaanse zwarte muziek, sinds een eeuw heeft het zich uitgebreid over alle continenten, is het de verbinding aangegaan met een grote diversiteit aan andere muzikale stijlen en kent het inmiddels een al even grote diversiteit aan uitingsvormen. Eén richting staat daarbij op de vrijdag in de schijnwerpers. Bands die hun inspiratie halen uit de gospel en de soul en hun jazz vermengen met diverse vormen van dance. En waarbij samples, elektronisch voortgebrachte beats en synthesizers een belangrijk onderdeel van de muziek uitmaken. Het Engelse The Cinematic Orchestra, dat ontstond in 1990, kan als een voorloper worden beschouwd, terwijl het New Yorkse Snarky Puppy, de uit New Jersey afkomstige Mark Guiliana, het Canadese BadBadNotGood en het Engelse Portico Quartet, GoGo Penguin, Mammal Hands en de Engelse componist Matthew Hallsall hierop voortborduren.

De optredens van Mark Guiliana Beat Music, het Portico Quartet en The Cinematic Orchestra op deze vrijdag hebben dan ook veel gemeen. Alle leunen zwaar op de invloed van musici als Brian Eno, Aphex Twin, Squarepusher en Massive Attack en combineren deze muziek met invloeden uit de jazz en de westerse klassieke muziek. Het Portico Quartet is daarvan de meest stemmige, met duidelijke invloeden uit de ambient en de minimal music. Waarbij ze de transcendente, soms wat naar new age neigende elementen in hun muziek prachtig weten te combineren met een uit de onderwereld afkomstig lijkende beat. Om ons wakker te houden. Mark Guiliana Beat Music is feller van aard. Hier vinden we meer funk- en rockelementen terug en op hoogtepunten gaat het er dan ook behoorlijk stevig aan toe. Chris Morrisey's pompende bas, Guiliana's woeste spel en Jason Lindners capriolen op synthesizer en de Wurlitzer-piano zorgen voor een overdonderende set. The Cinematic Orchestra tenslotte laat horen duidelijk door soul en funk geïnspireerd te zijn. Tevens voegt deze band - ze doen hun naam eer aan - een duidelijk symfonisch element toe aan hun muziek. Maar ook is hier de invloed van dance het sterkst, mede dankzij de beide toetsenisten Dominic Marshall en Oliver Johnson.

Eveneens uit Groot-Brittannië afkomstig is Matthew Herbert. Toen het Britse volk in meerderheid 'Yes' stemde voor de Brexit besloot hij om een tegengeluid te laten horen en richtte de Brexit Big Band op. Met naar eigen zeggen als doel "celebrating artistic and musical collaboration and communities across national borders". Met een internationale band bestaande uit 19 musici, een koor en twee dirigenten reist Herbert sinds 29 maart, de dag dat de officiële brief de deur uitging - het inroepen van artikel 50 - door Europa. Hij gaat ermee door tot de echte uittreding, waarna tevens de release van het album zal volgen. Een megaproject dat hulde verdient, al was het maar omdat het project zo mooi laat zien wat kunst vermag in deze barre tijden van opportunisme en populisme. Herbert wint zich er zichtbaar over op tijdens het concert, maar heeft hiermee wel een daad gesteld die navolging verdient. Dat het dan ook muzikaal nog eens aan alle kanten klopt is meer dan mooi meegenomen. Muzikaal vernieuwend is het niet, daarvoor is de invloed van traditionele bigbandswing, soul en funk te groot, maar dat mag de pret geenszins drukken. De overvloedig gearrangeerde stukken die stilzitten tot een prestatie maken, de prachtige muzikale vondsten, de schitterende zang van zowel Rahel Debebe-Dessalegne als het uit Nederland afkomstige koor; het is te veel om op te noemen. En dan dat einde, waarin Herbert zo mooi duidelijk maakt dat het verlaten van de EU door Groot-Brittannië nog niet betekent dat we niets meer met elkaar hebben. "You may have the yard, we still have the water", zingen Debebe-Dessalegne en Herbert op een pompende soulbeat, gevolgd door: "You may have the bricks, we still make the mortar." En zo is het maar net.

Zo overdonderend als Matthew Herbert met zijn Brexit-project klinkt, zo ingetogen is de muziek van Chantal Acda. Ieder lied van deze van oorsprong Helmondse singer/songwriter, die na omzwervingen via Eindhoven, Brussel en Leuven in Antwerpen is beland, is een wereld op zich. Deze vrijdag was het kleine podium voor haar. Een podium dat ze benutte om alle facetten van haar boeiende muzikale wereld aan ons te tonen.

Zo combineerde ze haar krachten met het a-capella mannenkoor Arc Sonore. Deze duidelijk in de renaissance-polyfonie geschoolde zangers voegen een belangrijk sfeervol element toe aan de stukken van Acda, laten het gewijd klinken. De vliedende klanken, nog versterkt door de lichte echo in Acda's stem, maken het optreden tot een dromerig geheel. De bijdrage van Niels Van Heertum op eufonium is daarbij een onmisbare. Ook hij is immers een expert in het creëren van subtiele muzikale landschappen. Bijzonder is ook het concert dat gitarist Jean-Yves Evrard, drummer en percussionist Eric Thielemans en bassist Shazhad Izmailly geven onder de naam Translation. Een huldebetoon - en dan niet zoals Izmailly aangeeft door stukken van Acda te spelen, maar door de essentie van haar persoon en muziek te vertalen. Het levert een boeiend geheel op. De indringende, subtiele kant van Acda's muziek komt daarin aan bod, maar het trio laat het daar niet bij. Evrard pookt met zijn grillige, felle gitaarsolo's het vuur ook regelmatig hoog op en verleidt zijn kompanen dan tot aan metal grenzende rock.

En dan is er Bill Frisell. Hij is weliswaar dit jaar niet de artist in residence, dat is Mark Guiliana zoals reeds eerder gezegd, maar waar we de laatste tijdens het festival drie keer horen, horen we Frisell vier keer! Want Acda zag haar kans schoon. De man is tenslotte toch op Jazz Middelheim. Voor haar laatste album 'Bounce Back' zag ze reeds een droom werkelijkheid worden: Frisell was bereid mee te spelen en ze vloog naar Seattle voor de opnames. Maar live samenspelen is nog iets heel anders. Maar nu dus toch, hier op Jazz Middelheim en we mochten erbij zijn. En laten we maar direct stellen dat het een van de echte hoogtepunten van dit festival was. Acda was nog wat onzeker in het begin. Dat begrijpen we helemaal. Het is ook niet niks, Bill Frisell. Want laten we eerlijk zijn: deze man behoort tot de absolute wereldtop, zoals hij met zijn twee andere concerten dit festival eveneens bewees. Maar juist dat vleugje spanning, grappig genoeg overigens bij beiden - want als Frisell iets niet heeft is het sterallure, deze man is de bescheidenheid in persoon – maakte dit concert zo goed. Iedere noot doet ertoe, pure muzikale emotie, zonder enige vorm van kitsch. Dit is uniek en kunst met een grote K. En dan is daar het laatste concert, al even uniek. De negenkoppige band die aan 'Bounce Back' meewerkte op het podium, beslist eenmalig, om stukken van dit prachtige album te vertolken. Grote klasse!

Cees van de Ven maakte een fotografisch verslag van de tweede dag van Jazz Middelheim 2017, vrijdag 4 augustus. Klik hier om zijn foto's te bekijken.

Meer Jazz Middelheim?