Wat is jazz? (2)

Een vraag die ik ook - in het Nederlands - op Google stelde en dan 447 antwoorden oplevert, waaronder de verwijzing naar het automerk Honda en een onverlaat die zijn shih tzu de naam Jazz heeft gegeven. Een sluitend antwoord stond er overigens niet tussen. Daarvoor dienen we te luisteren naar wat de echte architecten van de jazz over hun muziek te berde brachten.

door Herbert Noord, januari 2015

De meest onverwachte en mooiste vond ik op YouTube, kijkend naar een clipje uit de documentaire van Louis Panassié, 'L'Aventure Du Jazz' uit 1972. In het clipje zijn Hammondorganist Milt Buckner met drummer 'Papa' Jo Jones te bewonderen. Op een gegeven moment wordt aan Milt de vraag gesteld wat jazz nu eigenlijk is. Hij zegt dan: "This is a correct way to define jazz: it must have a beat and it got to have a soul." Daar hoef ik niets meer aan toe te voegen.

Aan Louis Armstrong werd de vraag gesteld: "What's jazz after all?" Satchmo's antwoord: "Man, if you have to ask what jazz is, you'll never know." Hier sluit een uitspraak van Thelonious Monk naadloos bij aan: "I don't have a definition of jazz... You're just supposed to know it when you hear it." George Gershwin verwoordde het zo: "Life is a lot like jazz... it's best when you improvise..." Nog eentje van de onvolprezen Monk: "Talking about music is like dancing about architecture."

Charles Mingus heeft het helemaal door: "Good jazz is when the leader jumps on the piano, waves his arms, and yells. Fine jazz is when a tenorman lifts his foot in the air. Great jazz is when he heaves a piercing note for 32 bars and collapses on his hands and knees. A pure genius of jazz is manifested when he and the rest of the orchestra run around the room while the rhythm section grimaces and dances around their instruments."

Volgens Johnny Griffin zit het zo: "Jazz is a music made by and for people who have chosen to feel good in spite of conditions." Art Blakey heeft een verrassende kijk: "No America, no jazz. I've seen people try to connect it to other countries, for instance to Africa, but it doesn't have a damn thing to do with Africa." Geen enkele twijfel bij Woody Shaw: "I think that when jazz stops swinging, it's not jazz."

Met de visie van Art Blakey ben ik het zonder meer eens. Hij heeft dat zelf duidelijk gemaakt met zijn project 'Orgy In Rhythm 1 & 2' waar hij Afrikaanse muziek laat horen, althans zoals hij die beleeft en weergeeft. Vergelijk dat met zijn Art Blakey's Jazz Messengers en je weet meteen dat het inderdaad om gescheiden werelden gaat, die ergens in het verre verleden een gemeenschappelijke voedingsbodem hebben gekend. Charles Mingus' visie op het onderwerp is ook niet mis.

Ik breng even in herinnering welke conclusies ik in mijn vorige stukje had getrokken:
1. Improvisatie vormt een integraal onderdeel.
2. Zonder improvisatie geen jazz.
3. Swing wordt toch wel beschouwd als inherent aan de muzieksoort.
4. Jazz is qua uitvoering zeer persoonsgebonden.
5. Jazz is nooit voltooid.

De uitspraken van de gequote 'originals' ondersteunen een of meerdere van deze vijf punten. Daarnaast kreeg ik behoorlijk wat reacties op mijn vorige column. Zoals onderstaande:

Volgens mij begrijpt Yuri Honing het niet. Het kan echter ook zijn dat hij bewust de dingen zo provocerend formuleert om dichter bij de definitie te komen, middels de reacties van anderen. In mijn beleving ervaar ik muziek als een vorm van communicatie. Een van de opvallende zaken in de jazzscene is dat de beoefenaars hiervan een voorliefde hebben van neo-maatschappelijk/sociaal gedrag, of anders gezegd: wij horen er niet echt bij, vinden dat prima en willen dat ook graag zo houden. Swing vind ik een iets onderbelicht en toch ook wezenlijk onderdeel van het begrip. Keer op keer is mijn ervaring dat als er sprake is van 'swing', een autonome kracht het ritme overneemt en alles laat samenvallen. Het begrip 'flow' speelt ook een rol. Jazz is wellicht een uitingsvorm van een nog niet ontdekte aandoening van ons brein. Hier valt overigens prima mee te leven.

Net toen ik dacht dat ik deze soep wel aardig bereid had, dwarrelden er weer een paar linkjes binnen, één naar een artikel waar Yuri Honing ook aan refereert: Mischa Andriessen in De Gids van 24 september 2014 en één naar een artikel van acht jaar daarvoor van de hand van journalist/bassist Koen Graat uit Jazzenzo.

Is hiermee de vraag 'wat is jazz?' afdoende beantwoord? Nee natuurlijk, maar ik denk wel dat mijn definitie - Jazz is het samenspel van metrum en melodie op een dusdanige wijze dat er zowel een geestelijke als een fysieke reactie ontstaat - aardig overeind blijft.

Hammond-organist Herbert Noord (26 juli 1943) formeerde in 1967 zijn eerste eigen groep met onder meer Hans Dulfer. In 1969 bracht hij met deze groep het debuutalbum 'Live At The Bohemia Jazza Club' uit. In de zeventiger jaren maakte Herbert platen met onder anderen Alan Laurillard, de Amerikaanse saxofonist Harvey Kaiser en de Amerikaanse gitarist Paul Weeden. Met Kaiser tourde Herbert diverse malen door de Verenigde Staten. In 1989 formeerde hij met tenorsaxofonist Rinus Groeneveld en drummer Pierre van der Linden de zeer succesvolle - en nog steeds actieve - formatie Advanced Warning. De band bracht verschillende cd's uit, speelde diverse keren op het North Sea Jazz Festival, tourde regelmatig door Duitsland en Zwitserland en was een graag geziene gast op de belangrijke podia en festivals in Nederland.