Rauw

Dikwijls heb ik mij afgevraagd wat er ontbreekt aan de muziek die momenteel als jazz aan het volk wordt verkocht. Wat vormt het voornaamste onderscheid tussen de jazz van pakweg de laatste twintig jaar en jazz vanaf de twintiger jaren tot halverwege de jaren zeventig? Buiten zaken als swing, elektronica en al dat vreselijke vocale gedoe. Eerlijk, ik kon er niet mijn vinger op leggen. Dat er iets aan ontbrak was wel duidelijk, maar wat? Mijn aha-erlebnis kwam toen ik het boek 'Alleen De Wolken' van historicus Phillipp Blom las.

door Herbert Noord, oktober 2014

In dit zeer lezenswaardige boek over de geschiedenis van Europa en de Verenigde Staten tijdens het interbellum (1918-1938) schrijft Phillipp Blom over blueszangeres Mamie Smith (1883-1946). Mamie maakte in 1920 een plaat met daarop het nummer 'Crazy Blues' wat een ongelofelijke hit werd, zeker voor die tijd. In minder dan één jaar (!) vonden meer dan een miljoen exemplaren hun weg over de toonbank in de Verenigde Staten. Bijzonder was ook dat zowel zwarten als blanken deze plaat kochten. In die beschrijving van Mamie Smith noteert Blom: "Niet alleen was Smith zwart, haar stem bracht ook rauwe emoties over." Toen ik dat las, viel het kwartje en wist ik meteen het antwoord op mijn vraag. Waar het de hedendaagse jazz aan ontbreekt is simpel: aan 'rauwe emoties'.

Die rauwe emoties had ik onbewust altijd als bij jazz behorend gerangschikt. Jazz was in mijn universum bij uitstek de muziek waar het om emoties ging en hoe rauwer hoe beter. Niet dat die kwalificatie de jazz in dank werd afgenomen. Dictaturen waar tussen 1918 en 1945 flink in werd gegrossierd in Europa (met uitschieters tot aan 1991 - over gebieden buiten Europa zullen we het maar niet eens hebben) waren al helemaal niet gecharmeerd van dat rauwe en vrije. Ook de meer democratisch ingestelde staten hadden zo hun bedenkingen. Ontspoorde jeugd en bacchanalen werden daar al snel aan deze muziek toegeschreven.

Nadat na 1945 in West-Europa de rotzooi een beetje was opgeruimd, kreeg jazz tot halverwege de jaren zeventig een beperkte kans om dat rauwe opnieuw aan de man/vrouw te brengen. Iets wat dankzij musici als Art Blakey, Lionel Hampton, Thelonious Monk, Count Basie, Charlie Parker en honderden anderen redelijk lukte. Plotseling verdween die rauwheid. Om niet meer terug te keren. Tegenwoordig klinkt jazz beschaafd, technisch perfect en oninteressant. Voor mij dan, haast ik me eraan toe te voegen.

In de periode dat Mamie Smith haar platen opnam, was jazz een rauwe schreeuw. Tegen de armoe, de segregatie, het racisme en nog veel meer zaken. Dat zijn gegevens die in de blanke muziekpraktijk van het huidige millennium - en zeker in Europa - geen invloed op die muziek uitoefenen. Althans het lijkt mij sterk dat de huidige generatie jazzmusici, vaak met een conservatoriumdiploma op zak, veel met genoemde zaken te maken krijgen of hebben gekregen. Zelf had ik daar in ieder geval weinig mee te maken. En in de tijd dat ik tot jazz werd bekeerd, hing er nog een beetje louche, half clandestien sfeertje omheen. Je voelde je in ieder geval al een buitenbeentje door die muzikale keuze. Het overgrote deel van de bevolking vond jazz immers helemaal niets. Als ze het al niet een door de satan hemzelve geïnitieerde muziek vonden.

De oplossing voor de in de aanvang van dit stukje gestelde vraag ligt dus in het ontbreken van rauwheid. En de blues, voeg ik er dan snel aan toe, want die hoor je ook nergens meer in doorklinken.

Hammond-organist Herbert Noord (26 juli 1943) formeerde in 1967 zijn eerste eigen groep met onder meer Hans Dulfer. In 1969 bracht hij met deze groep het debuutalbum 'Live At The Bohemia Jazza Club' uit. In de zeventiger jaren maakte Herbert platen met onder anderen Alan Laurillard, de Amerikaanse saxofonist Harvey Kaiser en de Amerikaanse gitarist Paul Weeden. Met Kaiser tourde Herbert diverse malen door de Verenigde Staten. In 1989 formeerde hij met tenorsaxofonist Rinus Groeneveld en drummer Pierre van der Linden de zeer succesvolle - en nog steeds actieve - formatie Advanced Warning. De band bracht verschillende cd's uit, speelde diverse keren op het North Sea Jazz Festival, tourde regelmatig door Duitsland en Zwitserland en was een graag geziene gast op de belangrijke podia en festivals in Nederland.