Een eerbetoon met blote voeten?

Als keiharde trendnegeerder kreeg ik onlangs toch het rare gevoel met een trend geconfronteerd te worden.

door Herbert Noord, februari 2012

Ik zal het uitleggen. Via een e-mail werd ik op de hoogte gesteld van de laatste ontwikkelingen op het Hammond-front en dan speciaal van die van Rob Mostert. Het mailtje luidde aldus:

Win kaarten voor Rob Mostert. Vind ons leuk op Facebook en maak kans op vrijkaarten voor het theaterconcert 'Heartbeat of the Hammond' van Rob Mostert op zaterdag 28 januari! Deze Hammondvirtuoos overrompelt en verrast in zijn programma, waarin hij terugkeert naar 1953. In dat jaar sluit de grote Jimmy Smith zich een jaar lang op in een pakhuis in Philadelphia om een nieuwe sound uit te vinden. Een sound die nog steeds van nu is, in zijn meest pure vorm. Win win win! Vind ons leuk op Facebook en maak kans!

Ik las het bericht een paar maal over, besloot sarcasme geen kans te geven en klikte vervolgens door naar de website van Rob Mostert, de Hammondvirtuoos. Op zijn website werd ik gewaar dat Rob met blote voeten achter zijn B3 kruipt (of in dit geval op).

Tja. Zou Rob in de veronderstelling hebben verkeerd dat Jimmy Smith in dat pakhuis eerst zijn schoenen en sokken uittrok, alvorens een nieuwe sound uit te vinden? Rhoda Scott ging hem in ieder geval blootvoets voor, hoewel ik niet weet of ze dat nog steeds doet. Even op Google de woorden 'Hammond' en 'blote voeten' ingetikt en daar kwamen meer dan 10.000 (!) resultaten tevoorschijn. Hele fora worden er aan het item gewijd. Wel of geen blote voeten, sokken, schoenen, speciale schoenen, met hak, zonder hak. Ook kwam ik de naam van Carlo de Wijs tegen. En ja hoor: ook Carlo doet het bloot.

Het was duidelijk, hier is sprake van een heuse trend en tegelijkertijd van een tweedeling. Nederlandse Hammond-organisten kunnen vanaf nu onderscheiden worden in 'bedekt' of 'bloot'. Bespeurde overeenkomsten met het naaktstrand zijn voor rekening van de lezer.

Bevreemd constateer ik, dat dit het derde schisma in de wondere wereld van de Hammond zou kunnen zijn. Het eerste was met of zonder bassist, het tweede de bas met de voeten of met de linkerhand. In het eerste geval is er inmiddels duidelijkheid geschapen. Popmuziek met bassist, jazz of wat daar tegenwoordig voor doorgaat zonder, een enkele uitzondering daargelaten.

Het tweede schisma berust daarnaast op een paar misverstanden. Het eerste misverstand: er zitten pedalen bij de Hammond, dus die dienen gebruikt te worden. Ja, bij een normaal orgel met pijpen of elektronisch klopt dit wel. Daar zitten de pedalen en de manualen elkaar niet in de weg. Je drukt met je voet een pedaal in en een daverende bas laat zich horen. Hier kan rustig overheen worden gepreludeerd, zonder dat de klanken elkaar ondergraven. Flik je datzelfde bij een A, B of C dan blijkt al snel dat er een soort brei ontstaat, die het erg onduidelijk maakt wat er nu muzikaal aan de hand is. Vandaar dat zowel Barbara Dennerlein als Carlo - en hun navolgers - zich heel erg veel moeite hebben getroost om hun bas digitaal vorm te geven. Om die brei te vermijden.

Hun bassen klinken duidelijk en vormen geen stoorzender bij de akkoordvorming op het onder-manuaal. Er ontstaan nu echter twee nieuwe problemen. Op de eerste plaats wordt het specifieke Hammondgeluid aangetast en op de tweede plaats verandert de timing. Over het geluid wil ik het verder niet hebben, want dat is een kwestie van persoonlijke smaak, maar wel over die timing. Waarom is die aan verandering onderhevig? Simpelweg door een kwestie van fysieke aard. De afstand die de vingers moeten overbruggen, is aanzienlijk kleiner dan die de voet(en) dient(en) af te leggen. Daarbij komt, dat het aanbrengen van accenten om een bepaalde ritmiek te ondersteunen met de hand veel soepeler gaat dan met de voet. Nu niet gaan roepen: "maar Jimmy Smith, Jack McDuff en al die andere grootheden deden de bas wel met hun voeten", want dat is maar zeer ten dele waar. Zij deden de walking bas met hun linkerhand en voegden er - soms - accenten met het pedaal aan toe. Dat heb ik menigmaal met eigen ogen kunnen constateren en nota bene op mijn eigen orgel.

Op Lou Bennett en Richard 'Groove' Holmes na, is mij geen enkele swingende jazzorganist bekend die hele stukken alleen met de voeten speelden. Lou Bennett had een zeer eenvoudige oplossing: hij ging gewoon met zijn voet(en) op en neer over het pedaal. Uitgaande van de (discutabele) stelling dat men - lees: Het Publiek - toch niet in staat was de tonen te onderscheiden. Richard speelde met beide voeten een solo in 'Misty' of in een ballade, maar hield het verder toch op de linkerhand. Conclusie: swingen doe je met je handen, niet met je voeten.

Al die Hammondorganisten die zich beroepen op het lichtend voorbeeld dat Jimmy Smith vanaf 1953 tot aan de zeventiger jaren onbetwist was, dienen te beseffen dat met blote voeten de pedalen bedienen hem dus geen recht doet. Daarbij moet je er niet aan denken een splinter in je poot te krijgen. Mocht er bezwaar zijn tegen deze visie, kijk dan eens hier naar die twee gastjes van 'Twogether'. Die kleine achter die grote Hammond wist hoe Abraham de mosterd gehaald had: met zijn hand.

Hammond-organist Herbert Noord (26 juli 1943) formeerde in 1967 zijn eerste eigen groep met onder meer Hans Dulfer. In 1969 bracht hij met deze groep het debuutalbum 'Live At The Bohemia Jazza Club' uit. In de zeventiger jaren maakte Herbert platen met onder anderen Alan Laurillard, de Amerikaanse saxofonist Harvey Kaiser en de Amerikaanse gitarist Paul Weeden. Met Kaiser tourde Herbert diverse malen door de Verenigde Staten. In 1989 formeerde hij met tenorsaxofonist Rinus Groeneveld en drummer Pierre van der Linden de zeer succesvolle - en nog steeds actieve - formatie Advanced Warning. De band bracht verschillende cd's uit, speelde diverse keren op het North Sea Jazz Festival, tourde regelmatig door Duitsland en Zwitserland en was een graag geziene gast op de belangrijke podia en festivals in Nederland.