De cd gelijk de panda, tot verdwijnen gedoemd

Van de ruim 1200 cd-winkels die er rond 2000 in ons land waren, had er in 2010 ruim eenderde de pijp aan Maarten gegeven. Cd-handelaar, dunkt mij, is geen beroep met een bloeiend toekomstperspectief.

door Herbert Noord, september 2011

Ik kom hierop omdat er in de media bericht werd, dat de grootste cd-winkel van Nederland, Fame in de Kalverstraat, zijn deuren per januari volgend jaar gaat sluiten. Als voornaamste reden voor deze sluiting wordt het al dan niet illegale downloaden genoemd. De redenering is dat men via het internet volledig aan zijn muzikale gerief kan komen en daardoor niet meer door regen en wind naar de platelaar hoeft. Toch waag ik het te betwijfelen of deze niet verrassende constatering inderdaad tot de teloorgang van al die winkels heeft geleid. Er speelt nog wel wat meer, de prijs van een cd om maar wat te noemen. Die is zeker in het recente verleden absurd hoog geweest en dat heeft niet aan de musici gelegen.

Voor de goede orde, ik heb het hier over jazz die op cd is uitgebracht, van pop weet ik op dit punt te weinig, hoewel ik er niet aan twijfel dat de meeste popmusici er minstens zo bekaaid van af zijn gekomen als jazzmusici. Die prijs kan dus flink omlaag, maar daarmee zijn we er niet. Iedereen die in de handel zit, van welke soort dan ook, kan je vertellen dat als je vergeet je markt van onderaf aan nieuwsgierig te maken en te masseren, het einde oefening wordt. Je klandizie vergrijst en op een gegeven moment valt er niets meer te verkopen bij gebrek aan klanten.

De platenindustrie, maar ook het onderwijs, valt zeker te verwijten dat ze weinig tot niets hebben gedaan aan de educatie en enthousiasmering van een nieuw jeugdig publiek. Door deze lacune zijn er een paar generaties opgegroeid met een totaal ander besef van wat muziek is dan voorgaande generaties. Deze 'hervorming' - en ik zeg er uitdrukkelijk bij: in mijn oren een heel kwalijke - valt niet meer terug te draaien. Natuurlijk zullen er altijd wel groepjes blijven, die zelf een smaak ontwikkelen en eens gaan kijken wat er voor muziek in die platen- en cd-kast van vader of opa staat. Maar op zijn best zal daar een gedeelde belangstelling uit voortkomen en af en toe een musicus die zich toelegt op het reproduceren van die 'oude' muziek. Zoiets als die Oude Stijl-musici al decennia lang doen. En wat blijkt? De belangstelling is tanende.

Van instellingen als conservatoria valt in dit opzicht ook geen heil te verwachten, die zijn ook alleen maar op reproductie ingesteld. Als ik wel eens hoor hoe tegenwoordige platenartiesten hun eerste plaat maken, dan blijkt dat ook de beheersing van een instrument beslist niet noodzakelijk is en dat je op je zolderkamer in één jaar tijd met behulp van een beetje computer, de juiste programma's en een paar microfoons verduveld ver kan komen. Daar hoef je echt geen studio meer voor in. (Ook filmmakers, van zowel tv-producties als documentaires en speelfilms, blijken er zich niet voor te schamen om met behulp van elektronische trukendozen de geluidsband bij hun film vol te spelen, lees ik vaak genoeg in de aftiteling).

Mijn conclusie luidt dan ook, dat het beslist niet alleen het downloaden is geweest dat de bijl heeft gelegd aan de cd-verkopen. Muziek kreeg een nieuw concept en is hard op weg letterlijk van iedereen te worden, zeker als je onder de dertig bent. Trouwens, waarom zou je nog een kastje kopen om 150 cd's in op te bergen als een beetje mp3-speler al drieduizend nummers aankan en je met een iPod onbeperkt toegang hebt tot meer dan anderhalf miljoen nummers (het kunnen er inmiddels al weer veel meer zijn).

Er is echter nog een belangrijk aspect, dat over het hoofd wordt gezien: het beeld. Zeker voor de generaties na de zeventiger jaren is het geluid volledig verdrongen door het beeld. In de voor de jongeren bedoelde muziekprogramma's prevaleerde niet meer de muziek, maar de wijze waarop deze in beeld werd gebracht. De muziek is tot soundtrack gedevalueerd. Deze ontwikkeling, in combinatie met het feit dat de aandachtsspanningsboog van deze generaties beduidend korter is geworden, kan mede verantwoordelijk worden gehouden voor de kwijnende cd-verkopen. Het intensief beluisteren van een cd met daarop één uur muziek, is nog slechts weinigen gegeven.

Voor die overgebleven cd-winkels zie ik dan ook geen florissante toekomst weggelegd, net zomin als voor de muziekindustrie in zijn geheel, met in hun kielzog ook de muziekinstrumentenhandelaren en -industrie. Hopelijk wordt mijn falen als koffiedikkijker binnen afzienbare tijd aangetoond, maar te vrezen valt dat hier de wens wederom de vader van de gedachte is.

Hammond-organist Herbert Noord (26 juli 1943) formeerde in 1967 zijn eerste eigen groep met onder meer Hans Dulfer. In 1969 bracht hij met deze groep het debuutalbum 'Live At The Bohemia Jazza Club' uit. In de zeventiger jaren maakte Herbert platen met onder anderen Alan Laurillard, de Amerikaanse saxofonist Harvey Kaiser en de Amerikaanse gitarist Paul Weeden. Met Kaiser tourde Herbert diverse malen door de Verenigde Staten. In 1989 formeerde hij met tenorsaxofonist Rinus Groeneveld en drummer Pierre van der Linden de zeer succesvolle - en nog steeds actieve - formatie Advanced Warning. De band bracht verschillende cd's uit, speelde diverse keren op het North Sea Jazz Festival, tourde regelmatig door Duitsland en Zwitserland en was een graag geziene gast op de belangrijke podia en festivals in Nederland.