Vibrafonist Teddy Charles (80) is als bijzondere gast uitgenodigd ter gelegenheid van de presentatie van het boek 'Leidse Jazz Geschiedenis' van Cees Mentink. Die donderdag 6 november 2008 verzorgt hij een eenmalig optreden met een tentet van zijn bekendste compositie 'Word From Bird', helaas alleen voor genodigden. Gelukkig konden gewone muziekliefhebbers zijn concert de zaterdag daarop in De Burcht bezoeken.

door Ken Vos, januari 2009

Teddy Charles oogt nog kwiek ondanks de jetlag. Hij heeft net een intensieve repetitie achter de rug. Er zijn lange periodes geweest waarin hij niets met de muziekbusiness te maken wilde hebben, maar sinds kort staat muziek weer centraal in zijn leven. Eigenlijk heet hij Teddy Cohen, maar het was nota bene een joodse clubeigenaar in Chicago die hem vertelde dat zo'n naam niet lekker lag, zodat hij zijn tweede naam tot achternaam maakte.

David Broekman is de reden waarom hij voor het eerst in Nederland optreedt. Deze Leidse componist, arrangeur en dirigent was een vooraanstaande figuur in de meer avontuurlijke jazz in de Verenigde Staten. Teddy Charles, een van de originele arrangeurs van zijn generatie, werd in 1956 door hem uitgenodigd om deel te nemen aan een concertreeks op Cooper Union, het prestigieuze college in New York. Charles hoorde bij die jongere rijzende sterren als George Russell en Gil Evans, die nieuwe, soms door klassieke componisten geïnspireerde klanken in de jazz brachten.

"Ik was vereerd dat ik door David Broekman werd gevraagd. Hij had een groot inzicht in de muziek. Daarop zijn er nog opnamen gemaakt op het Newport Jazz Festrival, maar die opnamen wil de Library of Congress niet vrijgeven. De muziek die ik toen maakte werd geëtiketteerd als Third Stream, een term die de versmelting van de klassieke muziek met de jazz moest aaangeven. Dat klopt maar ten dele; de enige die daar echt in slaagde, is George Schuller. We maakten muziek die gewoon moeilijk te plaatsen was." Richtingenstrijd was in de jaren vijftig en zestig gemeengoed. "Toen ik in 1952-53 als producer voor Prestige naar Californië werd gestuurd, waren daar grote muzikanten als Sonny Clark, Bill Holman, Art Pepper, Russ Freeman, Shelly Manne en Lawrence Marable actief, en als je die platen nu hoort, is er eigenlijk nauwelijks verschil te horen met wat er in New York gebeurde. Toch vond ik het daar vaak muziek zonder ballen, in ieder geval zonder de drang zoals je die in New York hoorde."

Aan saaie, fantasieloze muziek heeft de vibrafonist een broertje dood. "Als je nu naar al die rhythm & blues-platen uit de jaren zestig luistert, denk je: wat jammer, want er waren toch bijvoorbeeld heel getalenteerde saxofonisten bij." Hij heeft overigens nog op de eerste platen van Aretha Franklin meegespeeld. Eigenlijk wilde de jonge Teddy drummer worden en studeerde hij ook piano aan the Juilliard School of Music. De vibrafoon kwam er pas later bij. "Toen ik drummer Ed Shaughnessy hoorde, heb ik pardoes de brui gegeven aan de drumset - dat niveau zou ik nooit kunnen halen. Daarna wilde ik als pianist aan de kost komen en nam als tweede instrument mijn vibrafoon mee. Gelukkig maar, want als vibrafonist viel ik veel meer op." Tijdens een toernee met Benny Goodman in 1948 doet hij als jonge hond veel ervaring op. "Mijn ervaring op de piano heeft ervoor gezorgd dat ik een eigen stijl kreeg, zoals het harmonische spel met de vier stokken. Toch vreemd dat de vibrafoon toen een grote rol speelde in de jazz, want we waren slechts met een handjevol: Lionel Hampton, Red Norvo, Milt Jackson en ik."

Teddy Charles speelde ook met grootheden als Oscar Pettiford, Miles Davis en Charlie Mingus. Aan zijn vele ervaringen met Mingus heeft hij gemengde gevoelens overgehouden. "Als muzikant was hij geweldig, maar als mens was op zijn zachtst gezegd onvoorspelbaar." Midden jaren zestig stapte Charles uit de muziek. "Toen de rock alles ging domineren, werd het almaar vervelender in de muziek." Hij ging boottochten op zijn boot organiseren, een liefhebberij die hem zelfs met piraterij in de Caraïbische Zee in contact bracht.

Door toeval is hij af en toe teruggekeerd op de muziekscene, eerst in 1983 met pianist Harold Danko, nu lijkt het wel voorgoed. "Organisator Martin Rohde heeft me in contact gebracht met het trio van Walter Wolff. Is hij erg bekend hier? Ik ben onder de indruk van wat hij kan." Wolff is een jonge Finse pianist, die nog aan het Koninklijk Conservatorium studeert en vorig jaar al een belangrijke prijs, die van de Young Pianists Foundation, in de wacht heeft gesleept. Teddy Charles mag dan zijn vertrouwen in de muziekbusiness verloren hebben, hij kan het niet laten om een nieuw avontuur aan te gaan.