Cross-over to Cultural Capitol

Met een in wereldhits grossierende Gino Vannelli heeft Masters Maastricht een opening van formaat. Vanelli's haantjesact houdt het midden tussen een poppige topper, een bandleader, arrangeur en jazzzanger. Maar verdomde goed is het wel. De schare fans zal het worst wezen wat het is; na een swingend vette vertoning van deze mede-uitvinder van de cross-over, kunnen ze eindelijk met hun idool op de foto. En daar wordt gretig gebruik van gemaakt.

door Jo Dautzenberg, april 2009

Op de zaterdag opent de Amerikaanse jazzpianist Brad Mehldau. Meeslepend! Hij speelt het publiek in trance. Vanaf het balkon kijk ik boven op zijn vingers. Een mysterieuze dans, magnifieke vondsten en combinaties. Topjazz, vanwege de geniale verweving van musical-melodieën, jazz-improvisaties en klassieke ingetogenheid. Enig minpunt: de tot dan zeer geconcentreerde musicus wil tegen het eind van het adembenemend concert iets tegen zijn publiek zeggen en pakt de microfoon die naast hem op de grond gereedligt. Hij blaast enkele keren in het bolletje: niks. Geen geluid. Hij kijkt om zich heen, naar de coulissen, naar het publiek, verzucht en speelt verder. Klein incident zonder gevolgen, maar waarom kwam er niet alsnog een werkende microfoon? Dom.

Later op de avond speelt de Belgische meester-gitarist Philip Catherine. Ook hier geen jazzpurist aan het werk, maar iemand die kan putten uit een veelheid van ideeën, melodieën en stijlen. Jazz Masters Maastricht houdt het dit jaar op de cross-over en dat is niet toevallig. Men vertoeft graag in de top 5 van de vaderlandse festival ranking en daarvoor is enige massa vereist. Dat is in ieder geval gelukt. Enkele duizenden bezoeken deze zevende editie. Met Gino Vannelli en Zuco 103 vormt de vrijdag een jazzy uitgaansavond/-nacht voor een breed publiek.

Met het glory spektakel TEFAF en het historisch decor van de stad als achtergrond heeft Maastricht met dit Masters festijn een fraai icoon erbij. Het is het brein achter dit gebeuren, de jazzfan Jean Heasen, niet ontgaan dat Maastricht torenhoge ambities heeft. Daarom organiseert hij enkele tientallen meters van het cross-over geweld vandaan aan de overkant van het Vrijthof een mini-Masters symposium.

Op de agenda prijkt topambitie nr. 1: Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. Thema: hoe kunnen we elkaar de (cultuur)hand reiken? Wat hebben we nodig om onze (jazz)ambities waar te maken? Hoe kunnen we elkaar versterken? Aanwezig: vertegenwoordigers en beslissers van de podia uit de omringende steden Luik, Genk, Aachen, Heerlen, cultuurambtenaren, management van Conservatoria. Het wordt een historische middag, een punt moet en zal worden gezet; dit alles in het teken van de Culturele Hoofdstad 2018. Ver weg? Welnee, het spel is begonnen, de kandidatuur staat, nu alle hens aan dek en binnen halen die titel! Bevlogen, met passie en zelfbewust zet Guido Wevers, artistiek leider van het ambitieuze project en directeur van Theater Vrijthof, de toon.

Ontnuchterend is de bijdrage van Pinkpop-baas Jan Smeets, wiens carrière ooit in de Maastrichtse Berchmans sociëteit begon. Hij is nog steeds oprecht boos over de ontkenning van de popmuziek in deze culturele metropool. "Er is niet eens een behoorlijk poppodium in de stad. Terwijl alle grootheden uit de popgeschiedenis voor een miljoenenpubliek twintig kilometer verder in Landgraaf al bijna twee decennia het weiland van Pinkpop bevolken, wil het in Maastricht maar niet lukken om het ietwat elitaire kunst-imago van zich af te schudden en een echte poptempel neer te zetten", hekelt Smeets. Dat punt is gezet, maar slaat het gelegenheidsgezelschap van culturele ondernemers niet uit het veld. Integendeel. Voorbeeldstad Lille ligt op tafel: uit het niets op de kaart gezet, spint de voormalige culturele hoofdstad garen bij kunst- en cultuurtoerisme.

Hierop volgt een lieftallig intermezzo, ingevuld door het jonge zangeresje Annet Franck en gitarist Sebastian Ulmer. Ze brengen op deze eerste zonnige lentedag een fraaie interpretatie van 'Autumn Leaves'. "Het ontbreekt aan geld, gewoon aan geld"; ik schrik wakker, een eigentijds Duitse conservatoriummanager wijst de aanwezigen op de feiten. Dan beginnen de jazzpodia zich te roeren. "Laten we beginnen met een jazzprijs; euregionaal uitgeloofd, namens alle podia, koppel daar een tour aan langs die podia, zo bevorderen we kwaliteit, identiteit en samenwerking," bepleit Belg Guido Geuns van Motives Genk.

De euregio: ooit een kikkerpoel van voorbije mijnindustrie, gehuld in sonore perspectiefloosheid. Grijsgrauwe contouren met uitzicht op mijnsteenbergen, goed voor de blues, dodelijk voor de jazz. Weg ermee, dit beeld is niet meer. We bevinden ons op het pad naar een pluriform platform van cultuur, historie, toerisme, kunst en industrie: de hele Euregio als broedplaats en vindplek van de nieuwe tijd, met een schat aan historisch besef. Postmodernisme, jazz in het theater, klassiek in de kroeg, pop in de bus, kunst op straat, alles uitgesmeerd op een kleurrijk palet, de euregio. Middelpunt Maastricht. Euforie druipt van de ramen.

We schrijven het jaar 2018. Ten overstaan van een vol theater Vrijthof wordt de eregast aangekondigd van de zestiende editie van Jazz Masters Maastricht. Barack Obama, voor de derde keer president van de Verenigde Staten en interim-crisismanager van Europa, wordt vergezeld door onze minister-president Frans Timmermans uit Heerlen. Mister Obama betreedt onder luid applaus het podium. Voor hij zijn oneliners inzet, tikt hij enkele keren op de microfoon: niets. In de coulissen rent een oude man naar de versterker. "De schuif moet open", klinkt het hijgend, en met een laatste krachtsinspanning tikt hij het schuifje omhoog. Het metertje slaat uit: hij doet het! "Congratulations Mastricht, congratulations Jean", galmt het door de zaal. Obama knikt vriendelijk naar de grijsaard in de coulissen, de enthousiaste menigte is nu muisstil. "I crossed the ocean to tell you this: respect your musicians!" Weer zwelt het applaus aan, Obama vervolgt: "And respect the taste of the audience." De zaal gaat nu uit het dak. Een breed lachende Obama reikt de microfoon aan de in een prachtige glitterjurk gehulde lady of jazz Mrs. Annet Franck. Geheel zonder begeleiding zet zij de bekende evergreen van componist Joe Hiller aan: "It just takes some time..." Dan zet de bigband in onder leiding van de in een witte smoking gestoken Marc Huynen.

Obama staat naast minister-president Frans Timmermans aan de zijkant van het podium. Jean, de man van het eerste uur, reikt Obama een glas wijn. "Tastes good, what is it? Italian?" "No Sir, Frommountain," antwoordt Jean. "From...?", herhaalt Obama. "From mountain, our own region, Sir." "Tja, kleine misverstanden blijven," zegt Timmermans. Met op de achtergrond het melodieuze 'It Just Takes Some Time' is zestiende Jazz Masters, en Maastricht Cultural Capitol of Europe geopend. "Yeah, it tastes good, but it needed a lot of cross-overs," mompelt Jean zachtjes tegen de al klaarstaande volgende spreker.

Jo Dautzenberg (56) is docudrama-producent en werkt als directeur van Media Profile BV, een productiehuis van televisieprogramma's uit Limburg, dat in geheel Nederland actief is. Hij maakte onder andere documentaires over de wederopbouw in Bosnië, de gezondheidszorg in Oeganda en alfabetisering in Portugal. Hij is medeoprichter van Jazz on the Roof, het erkende jazzpodium in het Glaspaleis in Heerlen. Schrijven over jazz doet hij sinds 2007.