ZomerJazzFietsTour, 25 en 26 augustus 2023, Simplon & Reitdiepdal, Groningen
Tekst: Eddy Determeyer | Foto's: Louis Obbens & Hammie van der Vorst

Bam! Wat zeg ik, BAAAMM!!! Alsof de plavuizen vloer van het dertiende-eeuwse terpkerkje van Oostum met een akelig knallend geluid was opengespleten om ons de hel van James Joyce te openbaren. En dat zonder medewerking van de NAM. Zóveel energie - het is lang geleden dat we iets dergelijks meemaakten. Met twee saxofoons (soms drie, wanneer Koen Boeijinga zijn sopraan naast de alt in zijn mond propte), een spijkerharde drummer plus bassist en kweker van Turkish Pumpkin Esat Ekincioglu aan het roer. Denk nou niet, zo'n Turkse pompoen, dat is toch gewoon een landbouwproduct, pastoraal en pittoresk. Moet je eens kijken wat er splijt wanneer je zo'n vrucht op je kanis krijgt. Infernale klanklandschappen werden geëvoceerd. 'Suna' was opgedragen aan de grootmoeder van de bassist en dat moet een tough cookie zijn geweest. Een grote gong, gehanteerd door baritonsaxofonist Guiseppe Doronzo, de gestreken bas en percussieve glijdende geluidjes van drummer Mees Siderius namen ons mee naar een majestueuze melodie. Hier stond het glanzend gonzend mahoniehouten geluid van de leider centraal. Ook zijn pizzicatospel heeft zo'n dwingend, luidzoemend karakter, zoals hij demonstreerde in de medley 'For Johnny Baba'. Op het voorblad is naast de toets een lelijke plek weggesleten, daar plegen zijn vingers hardhandig de ritmische accenten te trommelen.

In zekere zin was het een thuiswedstrijdje voor de helft van het kwartet: Doronzo en Ekincioglu studeerden hier aan het Prins Claus Conservatorium. Ook het aanstormend talent van die school was vertegenwoordigd; dit jaar is de FietsTour voor het eerst een samenwerkingsverband aangegaan met het conservatorium. En zo beet zondagmiddag het New Dutch Jazz Quartet de spits af in de tent van Garnwerd. Dat 'Dutch' slaat op het gegeven dat alle vijf de muziekstudenten een Nederlandse achtergrond hebben. Wat op de vaderlandse conservatoria, zoals we weten, een zeldzaam fenomeen genoemd kan worden. De focus van het vijftal lag bij de bopmuziek van de jaren vijftig, gemarineerd in een Dameronesque sausje. De timing haperde nog hier en daar, maar met name tenorist Jan Jeneson wist de aandacht vast te houden.

Het was de muzikanten noch de fietshelden ontgaan dat er intussen een hoosbui van jewelste was losgebarsten boven het Hogeland. Alle neerslag die Buienradar had beloofd, continu regen van het middaguur tot zonsondergang, werd er nu in een half uurtje uitgeperst. Als dit pijpestelen waren, waren ze wel XXXL. Sinds ik die blikseminslag meemaakte, een paar jaar geleden (was dat met Eugene Chadbourne?) hadden de weergoden niet meer zo met de ZomerJazzFietsTour gedold. Gelukkig gaf het tentzeil geen krimp en konden we de rest van de dag in een zonovergoten landschap rondpeddelen.

De avond ervoor vond zoals gebruikelijk de Proloog plaats, deze keer onder de titel 'Ein Abend aus [in?] Berlin'. In het jongerencentrum Simplon traden de Insomnia Brass Band en het kwartet Ruf Der Heimat aan. Zoals we weten is de roep des vaderlands daarginds onverminderd om meer vrijheid. Dat was al zo in de dagen van Albert Mangelsdorff en wat dat betreft is er in zes decennia niet zo gek veel veranderd. Ruf Der Heimat speelde geen van tevoren afgesproken of genoteerde stukken, alles was collectieve improvisatie. Dat gebeurde met een weldadige dynamiek en soms zelfs met een knipoog naar het hippiedom. Althans, zo begon de tweede exercitie, met fluitjes en een minuscule melodica.

Uit een heel ander vaatje tapte de Insomnia Brass Band. Hier vielen juist de helderheid en de precisie van de gespeelde structuren op. De baritonsax van Almut Schlichting en de bastrommel van Christian Marien zorgden voor een oersolide fundering. De eerste stem, casu quo de begeleidende partij werd tussen Schlichting en tromboniste Anke Lucks heen en weer getost. Het repertoire was veelvormig; ergens halverwege ging het trio zich in walstempo manifesteren. Heel even maar, misschien drie maten. Lang genoeg in ieder geval voor Kurt Weill om af te dalen en het podium even aan te raken. Daarna was hij ook gelijk weer verdwenen: zo'n man heeft wel meer aan zijn kop.

Toen ik na afloop de bandleden naar de titel vroeg van het nummer met die ¾ feel keken ze elkaar schaapachtig aan om vervolgens een glazige blik op mij te werpen. "Dreiviertel? Na, das haben wir gar nicht gespielt." Ik weet ook niet altijd alles wat ik opschrijf.

Improvisatiemuziek komt bij de ZJFT in velerlei gedaanten. Het Hydra Ensemble van contrabassist Gonçalo Almeida liet klankvelden door de ruimte van de kerk van Oldenhove zweven en golven. De torenklok die zes uur sloeg werd handig geïntegreerd in de bescheiden geluidjes die Lucija Gregov uit haar cello streek. De rest van de groep voegde zich successievelijk bij haar om een dromerig soort scifi-landschap te creëren. Daarbij werd uitgekiend gebruik gemaakt van de akoestiek van het gebouw. Gezocht werd naar (dis)harmonische verbanden; de muziek ontwikkelde zich in het groeitempo van een bamboescheut.

Snowapple is de groep van vocaliste Una Bergin. Het repertoire bestond uit composities van papa Sean. Tenorist Tobias Delius, die zijn instrument zelfs precies als wijlen Chu Berry vasthield, had met afstand het oudste geluid van het festival. Hij bewees dat microfoons voor hem maar flauwekul waren in de letterlijk tot de nok gevulde schuur van boer Huizinga in Den Ham. En denk daar niet te licht over: die ruimte is makkelijk drie, vier keer zo groot als het Amsterdamse Paradiso. Heel aardig was de canon in 'Chicken Feet', gezongen door Bergin, trompettiste Felicity Provan en klarinettiste Laurien Schreuder. Jammer vond ik dat er slechts één nummer, 'Monkey Woman', gespeeld werd in het voor Sean Bergin zo kenmerkende kwela-ritme.

Trompettist Dave Douglas had het werk van zijn Mountain Passages opgedragen aan zijn vader, die een groot muziekliefhebber was en ook zoonlief tot slaaf heeft gemaakt. Vandaar misschien de vele citaten die de revue passeerden. Altijd kortstondig en meestal vervormd. Heldere klaroenstoten werden afgewisseld met sfeervolle filmische muziek. Dat de tuba van Marcus Rojas zo'n universum aan geluiden herbergt was mij niet bekend. De fluwelen textuur van Michael Moore's alt hadden we wel eens eerder meegekregen, maar die blijft onverminderd een weldaad voor 's mensen oor.

Volgend jaar weer welgemoed op de fiets (of, heel sneaky, in de automobiel). Buienradar verwacht een orkaan.

Bekijk hier een fotoverslag van de ZomerJazzFietsTour 2023 door Louis Obbens.