Draai om je oren
Festivalverslag



home  
    
    
 

Hoor de koeien loeien

ZomerJazzFietsTour, zaterdag 27 augustus 2022, Reitdiepdal, Groningen
Tekst: Eddy Determeyer | Foto's: Hammie van der Vorst en Willem Schwertmann.

Als een engel schreed Sanem Kalfa van de deur van het kerkje van Adorp richting hoofdaltaar. Een eenvrouwsprocessie, waarbij ze zichzelf begeleidde met bezwerende vocalen. Met de cello erbij groeiden die uit tot een koortje en toen ze ook de elektronica inschakelde werd het koortje een koor, een kathedrale basiliek waardig. De van oorsprong Turkse leek een soort gestileerde volksliedjes te zingen; soms gebruikte ze teksten van dichters uit haar vaderland. Ze heeft een onwaarschijnlijk groot bereik, qua octaven, maar ook qua geluidsdruk, waarbij ze in het hoog tegen 'rondzingen' aan zat. Met belletjessnoeren, een klankschaal en getik op het hout van het podium kreeg haar optreden sjamanistische dimensies.

In het uit de veertiende eeuw stammende godshuisje (toegegeven: in 1667 gerenoveerd) onderga je zevenhonderd jaar lijden dat de beminde gelovigen moesten doorstaan om op zijn minst een kleine kans te maken op eeuwige heerlijkheid. De kromme besjes die je tot ver in de vorige eeuw in kerken kon waarnemen (de actuele stand van zaken ken ik helaas niet) getuigden van het sadistische genoegen dat de timmerlieden en schrijnwerkers moeten hebben beleefd bij het fabriceren van deze als kerkbanken gecamoufleerde proto-ergonomische martelwerktuigen.

Maar dat terzijde: de 36ste ZomerJazzFietsTour was begonnen.

De zevende editie van het Nationaal Jeugd Jazz Orkest staat onder leiding van altsaxofonist Maarten Hogenhuis. Niet zo vreemd dus dat je in de aanpak iets van diens funky groep Bruut! kon terughoren. In 'The Matter Of Sleep' viel het fraaie, naadloze samenspel van koper, rieten en toetsen op. Vocaliste Jaïnda Buiter toonde in het nummer 'Avalanche' (volgens Hogenhuis gewijd aan het verschijnsel vrouw; er staan ons op dit vlak dus nog wat lawines te wachten) in het nummer 'Avalanche' dus, dat ze zeker niet opzij hoefde te stappen voor de dames die je in funk- en rapsettings pleegt te horen. Ella Zirina was een bescheiden soliste, maar met haar twangy gitaar voerde ze je effectief terug naar 1960.

'Midgley’s World' was opgedragen aan ingenieur Thomas Midgley (1889-1944), die volgens de bandleider aangewezen kan worden als degene die het klimaat de grootste schade heeft toegebracht. Midgley introduceerde in 1921 tetraethyllood, dat het 'kloppen' van benzinemotoren zou moeten voorkomen. In de ontwikkelingsfase van het goedje stierven minstens vijftien medewerkers aan loodvergiftiging en de uitvinder kreeg een onderscheiding van de American Chemical Society. Een Priestley Medal ontving de wetenschapsman in 1941 voor zijn ontwikkeling van chloorfluorkoolwaterstof (cfk), waarmee je niet alleen je haartooi in elke gewenste vorm kon spuiten, maar ook de ozonlaag kon afbreken en de temperatuur van de aarde significant opjagen. Het spul is tienduizend keer zo effectief als het beroemde kooldioxide. De gelauwerde geleerde kwam te overlijden toen een contraptie die hij had ontworpen om hem in en uit zijn ledikant te takelen, hem plette. Tja, dat dan weer wel.

Hogenhuis deed dat allemaal smakelijk uit de doeken en de koeien in de aanpalende stal, verontrust door het uitblijven van funky bigbandmuziek, mengden zich in het discours. Met gevoelige harmonieën ook nog eens. Geen wonder, deze interventie door de meiden: met hun methaan zingen ze immers hun liedje mee in het klimaatdebat. Hoewel dat spul slechts 84 keer zo sterk is als CO2. Misschien kan uitgekiend krachtvoer dit bescheiden cijfer nog wat kan opkrikken.

Ook tijdens het optreden van Jan Klare 3000 deed de dierenwereld van zich spreken. Figuurlijk, dan: de paarden die achthonderd meter verderop onbekommerd door de wei galoppeerden hoorde je niet, evenmin als de zwaluwen die op jacht naar hun avondmaal de schuur in- en uitflitsten. De muziek van de Duitse saxofonist was gefragmenteerd: melodietjes doken op en onder, nog voordat ze hun zegje konden doen. Met on(der)aards gerommel was de bas van Wilbert de Joode de verbindende factor. Het nummer 'Ground Control' was volgens de leider te vertalen met 'Mexicaanse Hond': het geluid dat je buizenradio aan het eind van de schaal voortbrengt. Bij Klare was deze piepende, brommende en borrelende kakofonie vertaald naar simpele verdichtingen en verdunningen.

Dat het optreden van het Brusselse trio Don Kapot niet langs de geijkte banen zou verlopen kon je al vaststellen voordat er een noot was gespeeld. Een eigenwijs knopje maakte zich los van het instrumentarium en verdween rollend op de deel van de schuur in Krassum. Zelden zal men een triumviraat hebben gehoord met een vergelijkbare rauwe power. Een soort punkjazz was het, doorspekt met lyrische vlagen. Ik moest terug graven naar 1980 en James Chance/White voor een vergelijkbaar salvo no-nonsense no wave. Zoals wel meer goeie baritonsaxofonisten - ik noem een Leo Parker, een Gerry Mulligan, een Pepper Adams - is ook Viktor Perdieus lang en mager en laag qua register. Al kan ook hij ongegeneerd hoog piepen. Een mooi hecht trio met voor de verandering uitgesproken dansbare jazz. Niemand danste.

Het volk kon je her en der tijdens de ZJFT horen morren dat de huidige opzet, met vijf vaste routes, ook zo zijn nadelen heeft. Tegenover het winstpunt - de liefhebbers zijn verzekerd van zitplaatsen - staat de verliespost dat je gegarandeerd een of twee potentieel sensationele optredens moest laten schieten. Vroeger was het zo dat je onderweg van andere deelnemers waardevolle tips kreeg over niet te missen optredens, zodat je je schema op elk moment kon aanpassen. Dat je nu met feitelijk dezelfde groep van het ene kerkje naar de volgende schuur geacht werd te peddelen werd ook niet door iedereen positief gewaardeerd. De ontmoetingsfunctie van de FietsTour was nu gedecimeerd, temeer daar de traditionele afsluiting in de feesttent in Garnwerd was geschrapt.

De traditie dat de eigenlijke FietsTour daags tevoren met een Proloog werd geopend was gelukkig gehandhaafd. Het popcentrum Simplon was de gastheer. Het duo Louis Sclavis (klarinetten)-Vincent Courtois (cello) mocht de spits afbijten met vrije improvisaties die aleatorische en seriële dimensies hadden. Om beurten namen de muzikanten de lead, waarbij Courtois voor de romantische touch zorgde. Het duo gedroeg zich als zo'n treintje in een oude tekenfilm waarvan de wielen en de carrosserie zich bij een spoorwissel splitsten en langs verschillende rails spoedden, om uiteindelijk bij een volgende wissel weer bij elkaar te komen.

De Gentse Flat Earth Society lengde haar op volksmuziek gebaseerde oeuvre aan met creatieve humor. We hoorden dus Mingusachtig gedonder, zelfs een vleugje Breuker, maar vooral veel Zappa en naar anarchie neigende vrijheid. Het duet van tubaïste Berlinda Deman en Peter Vandenberghe, synthesizer, was hilarisch. En dat gold in feite voor veel van de verrichtingen van de mannen en vrouwen van rietblazer Peter Vermeersch.

Ach, als Klaas Dijkstra ('De aarde is zo plat als een pannekoek', Panorama, 23 juli 1955; wat een geheugen heeft die man!) dat allemaal nog eens mee had mogen maken...

Op naar de 37ste editie.

Bekijk hier een fotoverslag van de ZomerJazzFietsTour 2022 door Willem Schwertmann.