Transition 2016: heel veel gretige jazz
26 maart 2016, TivoliVredenburg, Utrecht

De eerste editie van het Utrechtse Transition Jazzfestival is met vierduizend bezoekers uitverkocht. Het festival opent met de mededeling dat er definitief een tweede editie volgt op 8 april 2017. TivoliVredenburg, dat met zijn vijf concertzalen bijna ontworpen is als festivallocatie bij uitstek, is vandaag het toneel voor 27 optredens. Het programma is in samenwerking met North Sea Jazz samengesteld met als thema 'Jazz & Beyond'. Het programma op Plein 5 en Cloud Nine kwam tot stand met medewerking van U Jazz.

door Kees Schreuders (tekst) & Maarten Mooijman (foto's)

In de grote zaal wordt afgetrapt door het Yuri Honing Acoustic Quartet. Yuri was in de veronderstelling dat de oude zaal van Vredenburg gesloopt was en aangenaam verrast toen bleek dat de zaal waaraan hij zoveel goede herinneringen had, nog bestond en hij er mocht optreden.

Honing is altijd een muzikant die tot in de ziel van zijn onderwerpen induikt. Als hij zijn album 'Desire' noemt, kun je ervan uitgaan dat daar een universum achter schuilgaat. Veelbetekenend opent hij het festival met het titelnummer. Een mooiere start voor een muziekfestival kun je je toch niet wensen door verlangen als uitgangspunt aan te snijden. Muziek en verlangen lijken elkaar immers te veroorzaken en daardoor onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het kwartet verkent de verschillende aspecten en nuances van dit onderwerp en laat dat in een suite op betoverende wijze weerklinken.

Het is muziek waarbij je niet langs de zijlijn kan blijven staan. Het grijpt je bij de lurven en verleidt je met impressionistische en pakkende melodielijnen tot overgave aan verstilde schoonheid. Pianist Wolfert Brederode, die fraaie lyrische contouren schetst die door de hunkerende sax van Honing worden ingekwast. De geniale Joost Lijbaart, die zoveel subtiele zeggingskracht en textuur uit zijn drumkit weet te halen en bassist Gulli Gudmundsson, die met bronstige en golvende klanklijnen de hartslag vormt. Dit gaat niet over solo's of individualiteit, maar over samenspelen, vierstemming uiting geven aan gekoesterd verlangen.

Als je je mee liet voeren in de zen van dit kwartet had je meteen een hoogtepunt te pakken, dat moeilijk te evenaren zou blijken.

De overgang van Honings hunkering naar het hippe en dartele GoGo Peguin in de popzaal Ronda kost moeite. Een pianotrio dat makkelijk in het oor liggende hamerende riffjes speelt, die steeds net even anders gefraseerd worden of van accent wisselen. Een mix van stuwende drum-and-bass, triphop en breakbeats. Toegankelijk en aanstekelijk, maar zonder al te veel diepgang. De zaal reageert enthousiast op deze Mercury Prize-winnaars uit Manchester. Helaas wordt de pianist onwel en wordt het optreden halverwege afgebroken. Zonder mokken vervolgt het publiek zijn weg naar een volgende optreden.

Pianist Robert Glasper is een avontuurlijke omnivoor, die zich beweegt in de werelden van hiphop, pop, r&b en jazz. Altijd weet hij te verrassen met projecten die altijd weer een andere insteek hebben. Zo verschijnt er binnenkort een album van hem met herinterpretaties van Miles Davis-nummers in samenwerking met onder anderen Bilal, Erykah Badu, Stevie Wonder, Laura Mvula en John Scofield.

Ontspannen en zonder pretenties kruipt hij in de Ronda achter zijn toetsen. Losjes en geanimeerd zoekt de band plukkend zijn weg door middel van luie grooves. Als de Fender niet functioneert en een pedaal afgebroken blijkt te zijn, verschijnt een nerveuze technicus op het podium. Onverstoord stelt Glasper hem gerust met de mededeling: "I'll work it out."

In de triostukken komt het avontuur en de jazzmentaliteit nadrukkelijker naar boven. Als drummer Mark Colenburg in dialoog gaat met Glasper wordt het rafeliger en boeiend luistervoer. Als Casey Benjamin echter zijn vocoder of zijn met-effecten-doordrenkte-sax bespeelt komt de r&b-kant meer naar voren en wordt het gemakzuchtiger. Even terzijde: zo'n vocoder is toch eigenlijk een volkomen overbodig instrument?

In de cross-overzaal Pandora treedt een veelbelovend talent op. Makaya McCraven is al jarenlang een veelgevraagd en gerespecteerde drummer in de hiphop- en jazzscene van Chicago. Afgelopen jaar kwam hij met een opmerkelijk album, 'In The Moment', waarin hij waarin hij qua mentaliteit en werkwijze put uit de jazz en hiphop. Hij liet zich inspireren door de werkwijze van Teo Macero, die de sessies voor 'Bitches Brew' analoog opknipte tot composities. McCraven had 48 uur aan sessiemateriaal en is dat digitaal gaan knippen en bewerken tot 19 stukken. Soms als expressionistische geluidsflarden, soms als soundscapes en soms als complete composities. Een eigentijdse en avontuurlijke aanpak met beats en grooves als spil.

Deze avond brengt hij die jonge-honden-jazz op het toneel. Een frisse en energieke set, waarin het ritme en de verschuivingen in timbre en maat centraal staan, steeds in andere combinaties van instrumenten. Een spontane, bekwame en gretige band, die zich zeer comfortabel op het podium voelt en dat weet over te brengen op het publiek.

Als inlossing van zijn schatplicht speelt McCraven als hommage Miles' 'Sivad', waarin gitarist Matt Gold met zijn wah-wah de glorietijden van de jazzrock even aangenaam doet herleven.

Mobile is de akoestische formatie van akido-meester en pianist Nik Bärtsch. Deze groep sluit de avond af in de kamermuziekzaal Herz en treedt op zonder enige versterking. Een bijzonder klankpalet van piano, drums, gestemde percussie, bas- en baritonklarinet. Het is verademing om even de uitpuilende zalen en hectiek van bars en eettentjes achter je te laten en je zinnen weer even te kunnen herijken in de trance die deze formatie weet op te roepen. Het had wel een aantal knikkebollende hoofden in de zaal als gevolg. Maar niets lekkerder dan in de stroom van deze stippelende en druppelende zenfunk mee te deinen.

Deze muziek bewijst dat je met de ratio het hart kan raken. Het lijkt minimalistische, mathematische muziek, maar niets is minder waar, want de vervoering die het oproept is bijzonder gevarieerd en kleurrijk. En... retespannend. Op 14 april treedt deze formatie weer op in LantarenVenster.

Resumerend. Is TivoliVredenburg nu de plek bij uitstek voor zo'n eendaags jazzfestival? Zeker. Zijn er nog verbeterpunten? Zeker! Een jaarlijks traditie? Graag!

Klik hier voor een fotoverslag van Transition 2016 door Maarten Mooijman.

Klik hier om te kijken en luisteren naar Makaya McCraven met 'Sivad' tijdens Transition 2016.