Draai om je oren
Festivalverslag



home  
    
    
 

Jazz Middelheim 2019 Dag 1 & 2

Binnen de klassieke muziek is het al decennia aan de gang: ga naar een concert en je hoort overwegend muziek van componisten die al lang dood zijn en als er eens een hedendaags stuk bij zit, blijft het vaak bij die ene keer van de première. En ja, door de draconische bezuinigingen van de afgelopen jaren, waardoor we steeds minder orkesten en ensembles overhouden, neemt dit fenomeen alleen nog maar toe. Die hang naar het verleden is zo sterk dat veel mensen niet eens meer weten dat componisten nog steeds bestaan, dat er nog steeds symfonieën worden gecomponeerd en dat er nog steeds nieuwe opera's worden gecreëerd.

Een festivalverslag door Ben Taffijn, met foto's van Cees van de Ven.
Donderdag 15 & vrijdag 16 augustus 2019, Park Den Brandt, Antwerpen.

In de jazz was dit lange tijd anders, mede dankzij het feit dat de componist en de uitvoerder vaak een en dezelfde persoon is, maar ook hier zien we een boeiende ontwikkeling, namelijk die van het oplopen van de gemiddelde leeftijd van de musici. We hoeven er louter het programma van de eerste twee dagen van Jazz Middelheim bij te pakken en te kijken naar de optredens op het hoofdpodium. Idris Ackamoor die het festival op donderdag opent is 68, David Murray 64, Pharoah Sanders 78, Kenny Werner 67, Charles Lloyd 81 en Enrico Rava 80. Op een na zijn ze dus alle zes de pensioengerechtigde leeftijd gepasseerd! Weliswaar traden ook nog Ambrose Akinmusire en Eric Legnini aan die aanmerkelijk jonger zijn, maar dat verandert het beeld niet echt. Zonder iets af te willen doen aan de prestaties van deze mannen, dit geeft toch wel te denken. Je zou bijna gaan geloven dat er geen jonge muzikanten zijn die dezelfde kwaliteiten hebben als deze giganten van naam, iets dat gelukkig niet zo is.

Gelukkig zegt dit alles niets over de kwaliteit van het gebodene. Die is op deze twee dagen van wisselend niveau, zoals dat nu eenmaal altijd gaat met een festival dat voor ieder wat wil bieden, maar is zeker niet langs de lat van de leeftijd te leggen. Want het concert van David Murray en Saul Williams zal nog lang door ons hoofd blijven spoken. Murray's reputatie is niet onbesproken; de man moet zijn dag hebben. Welnu, die heeft hij duidelijk hier op Jazz Middelheim. Dat zit deels in de combinatie jazz–poëzie, wat een heel krachtige kan zijn zoals de geschiedenis ons leert, zeker als die poëzie maatschappijkritisch is. Bij Williams is dat zeker het geval en als je dan een blazer als Murray hebt, die eveneens een nogal uitgesproken mening heeft, dan zit je goed. Wat Williams hier met zijn taal doet, de pijnpunten in de huidige maatschappij voor het voetlicht brengen, dat doet Murray met knalharde, ontregelende solo's. En ja, gelukkig hebben we de muziek en zoals Williams het stelt: "The music pushes through the bullshit!" Wat niet wegneemt dat er veel mis is: "All that denial mounting up", om aansluitend op te sommen waar we dagelijks onze oren allemaal voor sluiten. Ja, wij allemaal.

Die donderdag is sowieso de dag waarop musici laten horen dat de jazz een prima voertuig kan zijn voor maatschappijkritiek. En gelukkig horen we dat steeds meer. Artist in residence Ambrose Akinmusire doet iets soortgelijks met zijn 'Origami Harvest'. Minder schokkend en ontregelend dan bij het duo Murray-Williams, maar zeker niet minder goed. Allereerst liet Akinmusire hier horen een uitstekend componist te zijn, die in staat is om een stuk met bijna klassieke allure neer te zetten, inclusief een prachtige bijdrage van het Mivos strijkkwartet. Als trompettist kwam Akinmusire opvallend weinig aan bod, iets dat in het licht van deze compositie echter perfect past. Ook hier was een grote rol weggelegd voor de menselijke stem. Carl Walker, alias Kokayi, verving rapper Kool A.D., die meewerkte aan het oorspronkelijke album dat vorig jaar verscheen en aangekondigd stond voor dit festival. Kokayi is met zijn zeer kleurrijke stemkunsten echter een meesterlijke vervanging, met name in zijn prachtige tekst over het zoveelste slachtoffer van politiegeweld. Verder mogen hier de bijdragen van toetsenist Sam Harris en drummer Kendrick Scott, die Akinmusire dezer dagen overal begeleidt, niet onvermeld blijven.

Ook op de vrijdag twee acts die er met kop en schouders boven uitsteken. En ja, de ene is inmiddels 81 en de ander 80. We hebben het over Charles Lloyd en Enrico Rava. Maar dat de concerten zo goed zijn, ligt zeker niet geheel en al aan hen. Integendeel. Beiden blijken in staat om jonge musici aan zich te binden en een hechte groep te smeden. Lloyd slaagt daar nog het beste in. Kindred Spirits noemt hij dit vehikel en met die onderlinge chemie zit het meer dan goed. Pianist Gerald Clayton, gitarist Marvin Sewell, bassist Reuben Rogers en drummer Eric Harland. Ze kennen elkaar door en door, vertrouwen elkaar volledig en zijn perfect op elkaar ingespeeld. En dat hoor je in iedere noot. Dit is zo'n concert waar echt alles klopt, zonder dat het daardoor glad wordt. Maar, hoe knap dat ook alles ook is, we zijn dat van Lloyd inmiddels wel gewend, echt verrassen doet het dus niet meer.

Wie wel verrast is Enrico Rava. Hij was erbij eind jaren 60, toen de nieuwe jazz in Europa opkwam, in het kielzog van de Amerikaanse free jazz. En Rava bleef een uitstekende trompettist in de decennia daarna, maar een vernieuwer - laat staan een rebel - is hij al lang niet meer. Maar hier brandde dat oude vuur weer volop. Zeker mede dankzij gitarist Francesco Diodati, die met zijn gitaar en een set pedalen de muziek regelmatig richting onvervalste noise stuurde en saxofonist Francesco Bearzatti, die menigmaal ongepolijste solo's blies. Rava voelde zich hier uitstekend bij thuis en blies eveneens menige cryptische, onnavolgbare solo. Overigens afgewisseld met die pure, zangerige lyriek zoals alleen Italianen dat kunnen en waarbij Rava's voorliefde voor de opera nooit ver weg was.

Die leeftijd hoeft dus niet in de weg te zitten. Sterker nog, bij mensen als Lloyd lijkt het eerder een voordeel. Er zit iets in die man zijn manier van doen die je associeert met de wijsheid die komt met de jaren. Maar goed, het kan ook helemaal fout gaan. Te weinig zelfkennis, niet willen stoppen. Ja, we hebben het over Pharoah Sanders. Het was ronduit triest om te zien hoe volstrekt belachelijk deze man zichzelf maakte, tijdens het afsluitende concert op donderdag. Die paar keer dat hij speelde - en dat was alles bij elkaar hooguit een kwartier - klonk hij prima, maar dat is toch echt te weinig. Verder zat hij daar met zijn saxofoon op schoot, een beetje te zingen of eigenlijk meer te neuriën, soms pogingen ondernemend tot een dansje. Combineer dat met drie musici die niet verder komen dan de middelmaat en het feest is compleet. Een tip voor de organisatie: deze man niet meer uitnodigen!

Jazz Middelheim heeft ook nog een klein podium: de Club Stage. Op donderdag was die voor bassist Reggie Washington. Mooie muziek, veel van Wayne Shorter en John Coltrane. Eerst in duo met saxofonist Fabrice Alleman, aansluitend als trio, met drummer E.J. Strickland erbij, en tot slot als kwartet met toetsenist Bobby Sparks. En als verrassing kwamen bij één stuk Akinmusire en Kokayi op het podium om een ontroerende hommage te brengen aan de veel te jong overleden Roy Hargrove, waar Washington veel mee heeft samengespeeld.

Op vrijdag was het podium voor bassiste Anneleen Boehme, die met name verraste met Yskan. Een groep die teruggrijpt op Gismo, het project van conservatoriumstudenten dat vier jaar geleden met rietblazer Chris Cheek op het hoofdpodium stond. Samen met gitarist en componist Geert Hendrickx, saxofonist Sam Comerford en drummer Simon Raman bracht Boehme hier een mooie mix van jazz en de betere psychedelische rock.

Cees van de Ven maakte fotografische verslagen van alle concerten tijdens Jazz Middelheim 2019. Klik hier voor het verslag van de eerste dag. En bekijk hier de foto's van dag twee.