Jazz Middelheim 2013 Dag 2

Een festivalverslag in woord (Louis Obbens) en beeld (Cees van de Ven).
Vrijdag 16 augustus 2013, Park Den Brandt, Antwerpen.

Het festival Jazz Middelheim, onder de rook van Antwerpen, is relatief klein in vergelijking tot de meeste Europese festivals die in de zomerperiode plaatsvinden. Het festival in het Park Den Brandt is echter van betekenis. Nieuwkomers en vaste bezoekers worden gastvrij onthaald in een idyllisch park, dat ontworpen is in de nabijheid van een elegant chateau. De sfeer straalt non-conformisme en duurzaamheid uit en is vooral voor de bezoeker laid-back. Het festival staat bekend om het uitdragen van geëngageerde, creatieve muzikale impulsen. In deze editie is zeker de tweede dag om van te watertanden: de combinatie van 'artist in residence' Tigran Hamasyan met Trilok Gurtu, de formatie met modernist Anthony Braxton, de all-star bezetting gebouwd rondom de geprezen Belgische saxofonist Robin Verheyen en de afsluitende act met het John Scofield Trio.

Tigran & Trilok Gurtu
De rijzende Armeense pianoster Tigran Hamasyan koppelt moeiteloos oorspronkelijke thema's uit zijn thuisland aan moderne pianistische opvattingen. Zijn muzikale palet is breed en Tigran schuwt de inzet van moderne elektronica niet. Trilok Gurtu maakt al heel wat jaren meer deel uit van het metier. Het immense arsenaal aan percussie-instrumenten vormt zijn handelsmerk: tabla's, gongs, ratels, een emmer gevuld met water in combinatie met het klassieke drumstel. De samenwerking van Tigran met de Indiase meester op de percussie dateert al van enige jaren geleden. De uitkomst van dit samenspel kan dus niet geheel onvoorspelbaar zijn. Desondanks is het kunstmatig zoeken naar de ware synergie tussen deze twee instrumentalisten. De incidentele, individuele, muzikale pareltjes kunnen niet verhullen dat de opbouw te fragmentarisch is en de vocalise van beide heren te veel gestoeld is op herhalingen. Alleen bij de derde compositie slaat de verwondering toe. In een soort megamix tuimelt de expressie alle kanten op. De meanderende pianoklanken worden langzaam voorzien van oosterse lyriek, waarna de xylofoon en de tablaklanken weergaloos samensmelten. Geleidelijk wordt de beat onheilspellender en meer omgeven door een westerse melange. Deze variatie wordt bereikt door een technische proeve der bekwaamheid. Via loopings en de inzet van de elektrische piano vindt enige malen een kentering van de sfeer plaats, van spacy tot wervelende rock.

Anthony Braxton Diamond Curtain Wall Quintet
Alleen al de line-up van dit gezelschap maakt duidelijk hoe ondoorgrondelijk en grenzeloos de muziek van Anthony Braxton is. De leider speelt in Middelheim alt-, en sopraninosaxofoon en gebruikt een reactieve computer. Zijn kwintet bestaat uit Taylor Ho Bynum op piccolo trompet, bugel, bastrompet, trombone en dempers, James Fei op sopraan-, sopranino-, altsaxofoon en basklarinet, Dan Peck op tuba en Erica Dicker op viool. In dit elektro-akoestisch kamerensemble is geen plaats voor een ritmesectie. De voortdurende, veranderende klanktapijten en de verschuivingen in de structuur zijn bijna geheel uitgeschreven! Langzaam maar gedisciplineerd bewegend en voorzien van een voortdurende tegendraadsheid ontstaat een nieuwe muzikale taal. Het is de laptop, die live via een ingenieuze programmeertaal een dimensie toevoegt aan de voortgebrachte muziek. De menselijk maat wordt als het ware geïntroduceerd bij het gebruik van elektronica. De muziek is van een zeer hoog abstractieniveau, oorspronkelijk in compositie en experimenteel in zijn improvisatie. Eenduidigheid en vijfstemmige polyfonie wisselen elkaar voortdurend en onnavolgbaar af. Bij vlagen voorzien van kleine solistische en eigengereide miniatuurtjes. Extreme muziek: voer voor muzikanten en een select publiek.

Verheyen/Copland/Peacock/Baron
De muziek van dit kwartet staat haaks op het Diamond Curtain Wall Quintet. Het is doordrenkt van klassieke, Amerikaanse opvattingen over jazz. De jonge Belgische saxofonist Robin Verheyen weet zich bij dit optreden omringt door een bezetting om de vingers bij af te likken. Tijdens de eerste spaarzame noten weet je al dat het kwalitatief wel goed zit bij dit gezelschap. Bij nader inzien blijken vooral de lyrisch opgebouwde ballades te overheersen, mooi omlijst door fantasierijke pianobijdragen en een foutloos functionerende ritmesectie. Maar uiteindelijk is het spel te beheerst en met te weinig venijn omgeven. Even, heel even, voert drummer Joey Baron, als een ontembare leeuw, tevergeefs het tempo op. Maar de acceleratie blijft onbeantwoord en de band keert ras terug naar veilige paden.

John Scofield Trio
Hoewel gitarist John Scofield recent een soulvol album heeft afgerond ('Überjam Deux'), weerhoudt het hem er niet van om in Middelheim aan te treden in een relatief oud project. Dit trio, met naast Scofield Steve Swallow op basgitaar en Bill Stewart op drums, vormt een intiem en hecht geheel. In december 2003 zijn in de Blue Note in New York, onder de noemer 'En Route', al liveopnamen op cd uitgebracht. De uitdaging schuilt er voor Scofield in om pure jazzimprovisatie na te streven zonder een uitgebreid arsenaal aan randapparatuur in te zetten. De dynamiek en variatie van het trio is groot, al even harmonieus en energiek als in de andere formaties waarover Scofield de scepter zwaait. In vergelijking met de opname uit 2003 is de groep geëvolueerd. Branievolle en luie gitaarlicks, gevuld met een behoorlijke dosis R&B, maken plaats voor met veel soul gespeelde ballads. En stomende, rafelige funky uptempo stukken worden afgewisseld met een mix van bop en swing. Zowel eigen composities als omgebogen standards uit het Great American Songbook worden gepresenteerd in een hernieuwde snit en boren een ander repertoire aan. Stewart voegt een bijzonder melodisch element toe aan zijn ritmegevoel. Het unieke geluid uit Swallows vijfsnarige basgitaar is zangerig en zelfs gitaristisch. Altijd solide in zijn begeleiding. De enige smet op het optreden vormt de gekunsteld aangebrachte loopings, waarin door een geforceerde galm en te ver doorgevoerde echo's het experiment à la Hendrix te grabbel wordt gegooid.

Klik hier voor een fotoverslag van deze tweede dag van Jazz Middelheim 2013 door Cees van de Ven.