Jazz Middelheim 2012 Dag 2

Trompet met barok uit vervlogen tijden, virtuoze razernij op piano en bandolim én peetoom Toots voor muzikale onderonsjes. Wie wil er deze avond niet kasteelheer of –dame zijn?

Een festivalverslag in woord (Heleen van Tilburg) en beeld (Cees van de Ven).
Vrijdag 17 augustus 2012, Park Den Brandt, Antwerpen.

Als ik op de ophaalbrug naar het kasteel overloop, lonken de trompetklanken van Eric Vloeimans. Laat het kasteel maar zitten, vanavond draait alles hier om jazz. En in dit eerste concert ook om barok. De Holland Baroque Society is in een oldtimer gestapt met Vloeimans. Deze zegt steevast tegen elke journalist dat hij niet in een hokje te plaatsen is, maar dat hij gewoon de muziek maakt die hij wil maken. Die combineert wondermooi met de barokke snaarinstrumenten van eeuwen geleden. In het Requiem klinken bijvoorbeeld fluisterzachte, lange gedragen klanken uit de trompet op een bedje van violen. De reis gaat verder met een tango. De bandoneon leidt, tokkelende violen en de trompet danst huppelend vooruit. Composities van Bach, J.S. en zijn oom, rijden ook voorbij, ingetogen en sfeervol. Bij vrijwel alle nummers is het tempo rustig. De aankondiging mag dan wel spreken over een high-speed oldtimer, van mij had er wel wat meer vuurwerk uit de knalpijp mogen komen.

Dan vindt Vloeimans het tijd voor een babbeltje met het publiek. "In een Nederlandse krant stond dat ik ging optreden op het gezelligste jazzfestival van Europa, maar dat wisten jullie natuurlijk allang." Zo'n opmerking wordt natuurlijk met applaus onthaald, ook al is het bloedheet in de tent. Vloeimans vertelt verder dat je als componist altijd op zijn minst drie stukken moet schrijven: voor je geliefde, je moeder én voor de koningin. Het is nu tijd voor dat laatste, en wel de muziek bij film 'Majesteit'. Ook dit combineert prachtig én vrolijk met de barokke instrumenten. Beatrix hobbelt op vierkante wielen naar haar paleis en wuift vrolijk in het rond. Daar kunnen de koninklijke B's nog wat van leren.

In de tweede set zet de oldtimer koers richting Oost-Europa, naar subtiele, verfijnde melodieën. Bedachtzaam, bedaard en hier en daar een vleugje weemoed. Dan gaat Vloeimans meeblazen. Eerst volgt hij de rustige melodielijnen, dan brengt hij er meer leven én nootjes in. De melodie veert op. In het volgende nummer, een tango, gaat het tempo een paar versnellingen omhoog. Kom, dans! Het leven is een feest, in elk geval vanavond! In het laatste nummer laat Vloeimans de trompet voor wat het is. Hij gaat voor het orkest staan dirigeren. Zijn hele lijf, armen en benen doen mee. Zou hij de kunst hebben afgekeken van oud-leerling Kyteman? Als die zijn orkest de weg wijst, is zijn hele elastieke lijf de zwaartekracht aan het tarten. Bij de toegift pakt Vloeimans weer zijn trompet. Zijn compositie 'Lex', op cd gezet met klassiek pianist Weber, waaiert uit over de kasteeltuin. Intieme klanken, bewogen en bevlogen. Het publiek begint de tent al een beetje af te breken.

Het podium wordt omgebouwd. Een piano en een kruk, dat is alles wat het nu te bieden heeft. Meer is ook niet nodig voor de volgende twee giganten: Stefano Bollani en Hamilton de Holanda. De Italiaan Bollani kruipt achter de piano, de Braziliaan De Holanda gaat vlammen op de bandolim. Zelfs Jimi Hendrix zou met zijn oren klapperen.

Bollani begint met eenvoudige loopjes op de piano, warme romantische klanken. Je hoort zijn klassieke achtergrond. Maar zoals te verwachten is, gaat het tempo snel omhoog. De Holanda volgt. De heren zitten elkaar achterna. 'Pak me dan, als je kan.' 'Wat jij, ik ben lekker sneller. Lekker puh.' Het tempo kan nog verder omhoog. Dat gebeurt dan ook. Als ik de vingers probeer te volgen, raak ik helemaal in de knoop. Het rennen gaat maar door. Wie er ook buiten adem raakt: Bollani en De Holanda zijn het niet.

Zo wervelen Bollani's medleys voorbij van uiteenlopende stijlen die in zijn handen voor elkaar gemaakt lijken te zijn. Prokofiev speelt tikkertje met de Beatles en Scot Jopplin en Ornette Coleman vergeten de tijd. Bollani speelt met het grootste gemak. Tegendraadse harmonieën én humor. De Holanda volgt met grote vanzelfsprekendheid. Dan neemt De Holanda het voortouw met een Braziliaanse sound. Bollani steekt zijn duim omhoog. 'Het is oké. Dat kan ik ook.' Zo draaien de heren om elkaar heen, strijken elkaar tegen de haren in en laten de oren van het publiek steeds net iets anders horen dan wat je zou verwachten. En dit alles in een tempo waar Usain Bolt jaloers op zou zijn.

Bollani vindt het tijd voor wat anders. Hij heft de ogen ten hemel, en zingt 'ta, ta, ta, ti, ta' met zijn mond zo ongeveer om de microfoon. Het publiek is even in verwarring, maar schiet dan in de lach. Verdomd, Bollani kan ook al Paolo Conte, die morgenavond op het programma staat, nadoen. De virtuozen buitelen nog even door, maar dan komt er helaas toch een einde aan alle nootjes. De Holanda en Bollani lopen naar het midden van het podium, uitpuffend, elkaar op de schouder slaand en tegen elkaar kletsend. Ze kunnen zelf nog niet goed geloven dat ze zo boven zichzelf zijn uitgestegen. Het publiek begint te ritmisch te klappen. Wat wil je anders, na zulke voorbeelden? De heren gaan ervan glimmen. Ze willen nog wel even doorgaan met feesten. 'Happy Birthday' komt voorbij, natuurlijk met bizarre wendingen en tegendraadse harmonieën. De Holanda zet de tweede toegift in en laat de noten nog één keer ritmisch over het podium knallen. De klapdecibelmeter slaat opnieuw ver uit voor wat achteraf gezien het beste optreden van Jazz Middelheim 2012 was.

En dan het derde optreden van deze avond. Het is van Toots Thielemans. Onze Toots, peetvader van Jazz Middelheim. Het publiek breekt de tent al af bij de aankondiging, maar moet nog even geduld hebben. Eerst komt er een film voorbij waarin andere jazzgrootheden Toots feliciteren met zijn negentigste verjaardag. Dan is het eindelijk zover. Toots komt het podium op, een beetje ondersteund door drummer Hans van Oosterhout. Een vrouw uit het publiek zingt een kort deuntje. Toots speelt het op zijn 'broodje' moeiteloos na. Het is muisstil in de kasteeltuin. Het concert is begonnen. In elk nummer hoor je de weerklank van ontelbare jaren muzikale hoogtepunten, van het samenspelen met jazziconen als Benny Goodman, Charlie Parker, Ella Fitzgerald, Bill Evans. Het maakt dan niet meer uit dat de klank wat dunnetjes is geworden.

Het publiek raakt in de ban van de tropische, dromerige nachtflarden, zoals in een verstilde uitvoering van 'Summertime'. Zelfs het gras in de kasteeltuin houdt de adem in. Het trio volgt op kousenvoeten. Vandaag staat Toots in de schijnwerpers, de rest is kinderspel. Met zijn koppie scheef krijgt hij een twinkeling in de ogen als hij weet dat hij weer gaat grappen met het publiek. Dat gaat daar gretig op in. Wat wil je ook, als je na lange tijd weer samen bent met een geliefd familielid. Na afloop twittert een bezoeker dat hij zo ook wel negentig wil worden.

Klik hier voor het fotoverslag van de tweede dag van Jazz Middelheim 2012 door Cees van de Ven.