Jazz Middelheim 2011 Dag 2

Een festivalverslag in woord (Jacques Los) en beeld (Cees van de Ven & Jos L. Knaepen).
Zaterdag 13 augustus 2011, Park Den Brandt, Antwerpen.

Dag 2 van Middelheim Jazz was 'John Zorn-dag'. Een dag voor de liefhebbers. En dat waren er velen. Voor een uitverkocht Park Den Brandt werd door een viertal formaties – inclusief één solo-optreden - muziek uit het 'Book of Angels' uitgevoerd.

In 2004 schreef John Zorn zijn tweede grote reeks Masada-songs onder de titel 'Book of Angels'. Het is muziek die zowel op Joodse muziek als free jazz is geënt. Het Engelenboek omvat liefst 300 composities.

Pianist, componist Uri Caine beet de spits af van de Zorn-marathon. Caine is een bekend pianofenomeen uit de New Yorkse hedendaagse jazzscene. Hij speelde onder meer met Don Byron, Dave Douglas, Sam Rivers en Barry Altschull. Vermaard zijn zijn jazzinterpretaties van de muziek van Mahler, Wagner en Schumann.

Hij is een veelzijdig pianist, die een tas vol techniek in huis heeft, waardoor deze avond een magistraal 'piano concerto' tot stand werd gebracht. Indrukwekkend pianospel – hamerende akkoorden, heldere muzikale lijnen met de virtuoze rechterhand en een dwingende ritmische groove – stond ten dienste van Caine's uiterst smaakvolle en muzikale interpretaties van het repertoire uit het Engelenboek. De toekijkende John Zorn, die op het podium verscholen zat achter een geluidsbox achter Caine, kon zeer tevreden zijn en hoorde zijn engelen zingen.

Na Caine stond een viertal aardse engelen op het podium: het internationale vocale kwartet Mycale. Vier lady singers zongen vanuit hun diverse achtergronden expressief en met passie Zorns composities. Het was a-capella in optima forma, met bravoure en schwung gebracht. Swingend, meerstemmig en met ritmische vocale patronen kon Zorn ook met deze interpretaties uitermate tevreden zijn.

Het absolute klapstuk van deze bijzondere avond was het optreden van de formatie Bar Kokhba. Het is een eigentijds kamerorkest, dat is genoemd naar een joods aanvoerder in de rebellie tegen de Romeinse bezetters in het jaar 132. Op een zeer specifieke wijze wordt de muziek van John Zorn door dit ensemble uitgevoerd en door de meester himself gedirigeerd.

Gezeten op een stoel schuin voor het ensemble dirigeerde Zorn de vermaarde vertolkers van zijn muziek: gitarist Marc Ribot, violist Mark Feldman, cellist Erik Friedlander, bassist Greg Cohen, drummer Joey Baron en percussionist Cyro Baptista.

Het was indrukwekkend te zien hoe - door de enthousiaste manier van dirigeren en aangeven - er zeer geïnspireerd en geconcentreerd gemusiceerd werd. Door de instrumentatie van het ensemble werd een zeer lichtvoetige sound gecreëerd, die nog eens werd geaccentueerd door de subtiel swingende ritmesectie. Vrolijke, stuwende en groovy songs werden afgewisseld met typische weemoedige en melancholische Jiddische melodieën.

Important in de jazz is het improviseren. Welnu, dat was aan ieder van de muzikanten wel toevertrouwd. Tenslotte zijn zij stuk voor stuk improvisatoren die hun sporen in de New Yorkse scene al dubbel en dwars hebben verdiend. De muziek van Bar Kokhba is hemels en is rechtstreeks door de Angels in John Zorns boek terechtgekomen.

Zorns groep Masada is al een sinds geruime tijd bestaand kwartet. Het legendarische kwartet van free-jazz pionier Ornette Coleman was het voorbeeld voor Zorn om in dezelfde bezetting free jazz met klezmermuziek te combineren. Het werd Zorns meest toegankelijke en succesvolste ensemble. Het kwartet groeide zelfs uit tot een ware cultgroep en produceerde een groot aantal cd's. Uit dit kwartet – John Zorn (altsax), Dave Douglas (trompet), Greg Cohen (bas) en Joey Baron (drums) – is het Masada Sextet ontstaan, aangevuld met Uri Caine (piano) en Cyro Baptista (percussie).

Ook deze formatie concerteerde fenomenaal. Dit keer met Zorn als uitvoerend musicus ...en hoe! Inderdaad is het muziek geïnspireerd op de jaren zestig free jazz van Ornette Coleman, maar de hand van John Zorn heeft er veel Arabische toonladders aan toegevoegd.

Dave Douglas kan gerekend worden tot één van de beste trompettisten in de hedendaagse jazz. Hij is niet alleen veelzijdig, maar beschikt eveneens over een ongekende techniek, waardoor zijn solo's altijd weer bewondering oproepen. Met de formidabele Caine, de consequent stevig stuwende bas van Cohen en het swingende en gevarieerde drum- en percussiewerk van Baron en Baptista behoort deze groep tot de absolute top van de hedendaagse jazzscene, een voortreffelijke representant van de hedendaagse gestructureerde free jazz en moderne klezmermuziek.

Het rommelt in de hemel. De Angels vieren een groot feest na deze geweldige tweede dag van Jazz Middelheim.

Klik hier voor een summier fotoverslag van dag 2 van Jazz Middelheim 2011 door Cees van de Ven en Jos L. Knaepen. De reden daarvan kunt u zelf lezen op een ongenuanceerd communiqué dat John Zorn voorafgaand aan deze festivaldag deed uitgaan.