Brugge, de fraaie Vlaamse stad is met Jazz Brugge sinds 2002 een jazztraditie rijk met een geheel eigen karakter. Bewust wordt gekozen voor topjazz van uitsluitend Europese bodem, uitgevoerd op diverse en bijzondere binnenlocaties. Jazz Brugge onderstreept deze context in het uitroepteken verwerkt in het logo, en onderscheidt zich daarmee van Gent Jazz en Jazz Middelheim. Jazz Brugge brengt een programma dat de nadruk legt op vrijheid van musiceren op basis van zeer uiteenlopende muziekstijlen. Een bijzondere bundeling van jonge en gelouterde jazzmusici uit alle windstreken van Europa. Brugge zelf? Dat verveelt nooit.

Tekst: Jo Dautzenberg
Foto's: Cees van de Ven

Jazz Brugge in vogelvlucht
In het historische centrum bevindt zich de breed uitgemeten locatie, uitermate geschikt voor concerten, workshops, ontmoeting en wat dies meer zij. Wie hier vertoeft kan volop genieten. Je stapt door de deur naar buiten en staat midden het middeleeuwse stadje, te midden van de geur van chocola, Belgisch gebrouwen bier, een taartje bij de koffie, een garnalenkroket, verse vis uit de pan met frites, een expositie van Salvador Dalí. Studenten, toeristen en dagjesmensen bevolken de straten, pleinen en terrassen. Een heerlijk decor voor romantiek, weemoed, verliefdheid, geschiedenis. Ook voor jazz-experimenten?

Steeds een goedgevulde of volle zaal, een boeiende muzikale uitwisseling op het podium in de foyer... Jazz Brugge, dat zijn ontstaan kent in Brugge Culturele Hoofdstad 2002, heeft een plek verworven en durft het experiment volledig aan. Enkele trekkers larderen het internationaal samengestelde programma, waarbij jazzmuziek wel breed wordt uitgemeten, maar waarbij de improvisatie sterk aanwezig is en de cross-over naar de lichte muziek toch wordt vermeden. Wie hier komt is een jazzfan, anders zal hij of zij het moeilijk krijgen; "je leest er niet zomaar de krant bij," om eens een bekende Belg te citeren. Het is puur en wil diepgang maken. De programmagids spreekt van een 'muzikale reis waarbij ontdekking en avontuur voorop staan'. Er is veel ruimte voor jonge musici uit alle delen van Europa, er is veel aandacht voor improvisatie. Solo's hebben doorgaans duur.

Voor, tijdens en na concerten is er voldoende plek en tijd om mensen te ontmoeten, wat te drinken en de platen- en cd-bakken in te duiken. De garderobe is keurig verzorgd. Het is een cultureel jazzsfeertje. Het publiek is gemęleerd. Vijftigers overheersen, met uitschieters naar beide kanten. In de inkomhal spelen diverse ensembles samen. Ook is er een uitvoering van mensen die eerder op de dag aan workshops hebben deelgenomen. Dit komt allemaal spontaan en relaxed over. Zeer jonge toekomstige musici spelen toch maar even samen met dé bandleider voor een 300-koppig publiek. Daar droom je toch van? Overigens zijn de concerten goed bezocht. De grote zaal, waar zo'n 1.300 personen in kunnen, zit goed vol op de beide avonden dat ik er was. Sommige concerten in de kleinere zalen zijn uitverkocht. Een goede prestatie voor een festival met een dergelijk niet-commercieel profiel.

Uit het omvangrijke programma-aanbod licht ik enkele concerten uit.

Enrico Rava Quintet
Trompettist Enrico Rava met zijn geweldige uitstraling wordt omringd door een beweeglijke Gianluca Petrella op trombone en pianist Giovanni Guidi, jonge musici die eigen stijl en temperament op de mat van de meester leggen, Gabriele Evangelista op bas en Fabrizio Sferra, kenmerkend opzwepend, op drums. Dit kwintet weet vanaf de eerste tot de laatste minuut te boeien. Zelf bezit ik 'New York Days', een cd die ik platgedraaid heb - en nog steeds. Rava is een fenomeen: zijn spel is poëtisch, lyrisch, breekbaar, vol van weemoed, over dingen die voorbijgaan, maar soms is het opeens kermis in het dorp. Opmerkelijk vond ik het pianospel van Guidi. De wijze waarop hij zijn linkerhand uitermate selectief inzet, schept bijzonder mooie patronen en nuances. De inmiddels 70-jarige Rava is een bewijs van de rijpheid van de jazzmusicus, die zich koestert met lentes.

Luciano Biondini & Javier Girotto
Zo van de straat af, waar rijtuigen door koetsiers geleid over de kasseien denderen en voetgangers vaak arm in arm tegen elkaar aanleunend, etalages kijken. Waar groepen toeristen al fotograferend historische kerkgebouwen bewonderen, waar een jong stel kussend zich kleinmakend in een donkere portiek niets aantrekt van deze context, waar je ineens de jazz en tango binnenstapt. Wat dit concert bijzonder maakt, is allereerst de locatie. Je loopt er binnen, langs de banner 'Jazz Brugge', het trapje op, dan de heerlijke toeren over het snijvlak van tango en jazz, de geestdrift van beide musici, de volledige - ook lichamelijke - inzet. Het tempo, de dynamiek... zuiver, technisch bijzonder knap. De instrumentale beheersing, de durf om het geijkte pad los te laten en zonder het niveau ook maar een moment uit het oog te verliezen weer op dat pad terugkeren. Mooi getimed is het 'tussendoortje', een verhaal van Girotto over de hopeloze zoektocht naar een uitgever. Een indrukwekkend concert, overgoten met mediterrane klanken in een goedgevuld Memling in Sint-Jan, één van de oudste bewaarde hospitaalgebouwen van Europa. Terug naar het Concertgebouw dendert Biondini's accordeon nog na... Brugge is even meer dan ooit het Venetië van het Noorden.

Saga Quartet
Deze groep uit Litouwen heeft een stevige live-reputatie verworven, aldus het programmaboekje. Hier wordt je wel even op de pijnbank gelegd. Echt iets voor de liefhebber van de getergde sax. Tijdens het concert moet ik diverse malen aan de jonge Willem Breuker denken. De woestheid, het complexe technische spel, de drammerige opeenvolgingen, de noodkreet, het gekrijs in de boventonen, de worsteling in de ultieme improvisatie... Liudas Mockünas heet de rietspeler; hij trekt dit kwartet, waarschijnlijk de hele scene. Wel een gewaagde programmering, denk ik achteraf. En, ik geef toe, ik heb het einde niet afgewacht.

Brussels Jazz Orchestra & Bert Joris
Bert Joris speelt zich vastberaden omhoog in ranking der trompettisten. Hij schuwt het werk en de uitdaging niet. Achter deze bescheiden musicus gaat een grote ambitie schuil. Een trompettist die mooie schilderingen kan maken en je meevoert met zijn spel. Het Brussels Jazz Orchestra is een heerlijke bigband, die inmiddels overal ter wereld wordt gerespecteerd en vele toppodia - tot aan New York toe - mag betreden. Bezielend geleid door saxofonist Frank Vanagée (die overigens veel extra muzikaal werk verzette op het jamsessie-podium in de inkomhal), die in staat het beste te toveren uit dit orkest vol gedreven en geconcentreerde musici. De cd-presentatie verloopt muzikaal vlammend, solistisch strak, kort en bondig. Geestdrift en passie zijn met dit orkest voelbaar. Visueel zit de bigband klassiek aan het stoeltje gekluisterd, solisten staan een paar maatjes voor de aanvang van de solo netjes op en lopen naar de micro, om na stevig solowerk, met een knikje naar het publiek, weer netjes terug te lopen. Eigen microfoons en lichtspots voor solisten zijn een eigentijds antwoord op dit 'gewandel' en verhogen de mogelijkheid tot meer show, strakheid en concentratie! Of is het vloeken als ik tegen een klassieke bigband zeg: kijk er eens lichtelijk choreografisch naar? Muzikaal is er helemaal niets mis, integendeel: het BJO is heerlijk om naar te luisteren. Zij verdienen de volledig bezette zaal. Terecht de trots van België, zo blijkt deze avond. Als ik goed kijk, zie ik diverse mensen in de band die ik eerder op allerlei podia in kleinere groepen zag. Als solist of begeleider. Het Brussels Jazz Orchestra zit kennelijk als een spin in het web.

Ben Sluijs & Erik Vermeulen
Je kunt een speld horen vallen. De kamermuziekzaal. Een bijzondere zaal. Als in een arena zit het publiek om de muzikanten heen, tot wel vier verdiepingen hoog. Altsaxofonist Ben Sluijs en pianist Erik Vermeulen dragen voor uit eigen werk. Hier raakt het festival het snijvlak tussen jazzimprovisatie en gecomponeerde eigentijdse muziek. Ook hier is de publieke belangstelling groot. Dit is toch echt een liefhebbersding. Langzaam ontdek ik dat Jazz Brugge vooral wil excelleren op dit snijvlak. Ook wordt mij de rol van W.E.R.F. duidelijk. Dit label tekent niet alleen op, maar stuwt en stimuleert. Veel jazzartiesten vinden hier het gehoor dat hen in hun eigen weg ondersteunt en verder brengt. Waarvan akte.

Courtney Pine
Clownesk, brutaal, een grappige performance. Een mooi ingespeelde band met solistische uitschieters, waaronder de Cubaanse (elektrische) violist Omar Puente. "We kunnen het erg goed en soms laten we dat even weten." Dat zijn spaarzame hoogstandjes van de bandleden. Met elk van die hoogstandjes is ook wel iets aan de hand. Dat maakt het grappig. Het lijkt rommelig en af te hangen van het moment, maar dat is niet zo. Het is zijn/hun manier. Pine weet het publiek erbij te betrekken en relativeert de tijd en de wereld terug tot een plek, een podium, waar mensen bijeenkomen rondom jazzmuziek. Van eerbetoon aan Nelson Mandela tot 'A Better World' van Michael Jackson, het komt allemaal op z'n Pine's voorbij. De sax gilt en raast, het kan allemaal niet vlug genoeg, in op en neer gaande riedels gepropt, en na het concert heb je pijn in je handen van al het ritmisch geklap. Pine marcheert door de zaal en begroet zijn luisteraars. Hij slaat daarbij geen hoek over. Een leuke afsluiter. Pine heeft een boodschap te vertellen, zijn muziek is daaraan ondergeschikt, zij is het middel om mensen te verénigen, net als de clownerie - hoop ik toch.

Tegen twee uur 's nachts begint een nieuwe jamsessie in de inkomzaal. Graag was ik erbij gebleven om deze mooie samensmelting tussen, musici, publiek en organisatoren mee te maken. Maar ik was kapot, doorgetoeterd, uitgeluisterd. Ik fietste in een zachte motregen terug naar de camping. Het schilderachtige Brugge achterlatend; het paartje in het portiek was er nog steeds, de context kon hen niet deren.

Klik hier voor een fotoverslag van Jazz Brugge door Cees van de Ven.