Er zijn jazzliefhebbers - Jules Deelder bijvoorbeeld - die geen zangers (m/v) kunnen aanhoren. Ze vinden dat jazz per definitie instrumentale muziek is. Anderen - Hans Dulfer bijvoorbeeld - vinden jazz een genre waarin de populaire muziek van het moment wordt verdraaid, geabstraheerd en becommentarieerd. Om dat te toetsen is het interessant eens te luisteren naar de gezongen versies van nummers die door grootheden als Miles, Monk, Bird, Diz, Coltrane werden gespeeld.

door Guus Crommelin

Degenen die net als ik zijn op gegroeid in de jaren zeventig (of later) zullen niet snel vallen voor de zoetgevooisdheid van de populaire muziek in het pré-Elvis en pré-Beatles tijdperk. Dat Sinatra een inspiratiebron was voor Miles Davis willen ze best aannemen, maar met 'Workin’', 'Steamin’' en 'Milestones' in je achterhoofd voelt Sinatra's 'I’ve Got You Under My Skin' als een andere wereld, vooral als er violen op de achtergrond klinken.

Met een referentiekader van rock 'n roll en popmuziek is de cultuurschok misschien minder heftig als je naar zangers luistert met een wat ruiger geluid: soulzangers dus. Zijn er goeie jazzopnames van soulzangers? Jazeker. Aretha Franklin maakte in 1965 op drientwintigjarige leeftijd het album 'Yeah!!! In Person'. Ze wordt strak en swingend begeleid door een kwartet met onder andere Kenny Burrell op gitaar. In de bluesy en uptempo nummers ('This Could Be The Start Of Something', 'Muddy Water', 'Love for Sale') zingt ze de sterren naar een andere melkwegstelsel. Deze nummers zijn een must voor elke Aretha-liefhebber.

Toch maakt deze plaat ook duidelijk dat één van de meest krachtige en fraai gekleurde stemmen van de twintigste eeuw niet alles even goed kon. Want in de langzamere stukken klinkt haar vette, brede stem ineens nogal lomp en overdreven. Alsof een topsporter een stukje Zwanenmeer danst. Bij 'Misty' en het tergend langzaam gezongen 'There Is No Greater Love' krijg ik na twee minuten een verschikkelijk verlangen het stemgeluid van Ella Fitzgerald. Ballads moeten lief en intiem gebracht worden. Dat lukt de koningin van de soul niet. Ze kan de kracht van haar stem niet temmen. Op haar veertiende klonk ze al boven het hele gospelkoor uit en het dak van de kerk ging er bijna letterlijk af.

Aan het begin van haar carrière bestond het soulgenre nog niet. Aretha zette haar eerste schreden op het muzikale pad met de langzame melodieuze liedjes waarmee Ella Fitzgerald furore maakte. Ze werd er niet groot mee. Schrale troost achteraf: Ella zou niet overtuigd hebben in 'Respect'.

Soulzangers zijn geen jazz-zangers. Aretha is geen Ella, Ella geen Aretha. Of moeten we verder zoeken en is onze vraag nog niet afdoende beantwoord? Wordt vervolgd...