Grensverleggende Konfrontationen

Het is zoiets als een 'best bewaard geheim', het Oostenrijkse festival Konfrontationen. Een geheim dat je het liefst voor jezelf houdt, omdat de magie juist verdwijnt als iedereen ervan weet. Niet de exclusiviteit die is voorbehouden aan de welgestelden of de culturele elite, maar een feestje van vorsers naar muzikaal avontuur.

door Peter Bruyn, mei 2008

Konfrontationen is een festival voor muziekliefhebbers die er niet voor terugdeinzen om naar een vreemde, afgelegen plek te reizen. Die niet aarzelen om een tentje op te slaan op een camping die geen camping is. En die er ook geen probleem mee hebben om op zaterdag- of zondagmiddag zes kilometer tussen de maïs- of koolzaadvelden onder de bloedhete zon naar een boerenschuur te wandelen waar bijvoorbeeld Phil Milton of Hans-Joachim Roedelius een speciaal optreden geeft. Het geheim mag echter niet langer bewaard worden, omdat Konfrontationen anders helemaal niet meer bestaat.

Na ruim tien jaar prachtmuziek is het meest unieke jazz- en improfestival van Europa in zwaar weer terechtgekomen. Het geld is op. Subsidiegevers houden de hand op de knip. En Hans Falb, organisator en bezieler van Konfrontationen is de wanhoop nabij. Maar hoe verknocht met name de musici aan het festival en de bijbehorende 'Jazzgalerie' zijn geraakt, blijkt wel uit de stroom aan spontane benefiet-activiteiten die inmiddels op gang is gekomen.

Het zal ergens halverwege de jaren zeventig geweest zijn dat kok en muziekliefhebber Hans Falb een restaurant kocht in het plaatsje Nickelsdorf aan de Oostenrijks-Hongaarse grens. Zo'n onooglijk stipje op de kaart waar minder dan niets te beleven viel, behalve dat al het vrachtverkeer dat van Wenen naar Boedapest ging door het dorp denderde. Toen was er plek voor meer dan één bloeiend truckersrestaurant. En in dat van Falb, dat hij de Jazzgalerie noemde, was er ook nog eens muziek te horen. In eerste instantie nog traditioneel. Oude stijl. Boogie. Maar al snel avontuurlijker.

In 1979 vond het eerste Konfrontationen plaats. Een jaarlijkse avant-gardefestival met maar meteen David Murray als hoofdgast. Er kwamen vijf (!) bezoekers. Maar Falb ging verder met zijn Jazzgalerie. Hoe hij het deed deed-ie het, maar hij slaagde erin om de tent draaiende te houden. Langzaam maar zeker kwam er meer publiek. Maandelijks, of in ieder geval regelmatig, programmeerde Falb nieuwlichtende acts waar de liefhebber de lippen bij aflikt. Hans heeft een fijnproeverssmaak en uitstekende connecties met muzikanten. En ondanks het feit dat er sinds de jaren negentig een nieuwe snelweg ligt die het dorp op een kilometer passeert – en er dus geen trucker meer bij de Jazzgalerie stopt – bleven de jazzconcerten en het festival doorgaan.

Konfrontationen was de laatste tien jaar niet alleen een grensverleggend festival waar het jazz en impro betrof, maar ging ook pionieren op het terrein van de elektronische muziek. Drie dagen lang met 250 tot 300 muziekliefhebbers in de tuin van het restaurant. Een paar rijen oude theaterstoelen, kerk- en picknickbanken en ander her en der vandaan gesleept meubilair. De tuin is deels overdekt met golfplaat en zeildoek, omdat er ook in juli nog wel eens een buitje kan vallen in Oostenrijk. Maar de muziek en de sfeer wegen moeiteloos op tegen het gebrek aan comfort.

Konfrontationen is zo'n festival waar niet alleen de bezoekers maar ook de musici niets van willen missen, en er dus bij voorkeur drie dagen lang rondhangen. Wat betekent dat de stuurs kijkende man die op vrijdag en zaterdag de hele avond zwijgzaam naast je zit op zondagavond plots op het podium de sterren van de hemel staat te spelen. Of dat je op zaterdagochtend je tentje uitkruipt, naar de Jazzgalerie strompelt voor een bak koffie – andere horeca is er nauwelijks in het dorp – en daar dan Evan Parker aan het ontbijt treft, of Peter Brötzmann, of Han Bennink. Met wie je dan voor je het weet een complete boom zit op te zetten over het één of ander. Of je loopt Andy Moor van The Ex tegen het lijf die z'n bed nog helemaal niet geeft gezien, omdat hij tot zonsopkomst plaatjes heeft gedraaid in de kelder onder de Jazzgalerie waar de roemruchte afterparty's van Konfrontationen plaatsvinden.

En dat is dan alleen nog maar de entourage van het festival. Konfrontationen zelf is drie avonden achtereen vier of vijf concerten per avond. Van Cecil Taylor tot The Ex en van Ken Vandermark tot Philip Jeck. Allerhande muzikale samenwerkingen ontstonden in Nickelsdorf, zoals halverwege de jaren negentig de improviserende 'elektronische bigband' Mimeo, onder leiding van Keith Rowe. Op zaterdag en zondagmiddag wandel je tussen de grenspatrouilles door naar het gehucht Kleylehof, waar in een oude boerenschuur nog een extra programma plaatsvindt en iemand als John Tilbury aan de vleugel zit of Phil Minton een uur lang zijn ziel en longen binnenstebuiten keert.

Ik weet eigenlijk niet wat ik het mooiste vond, de drie of vier keer dat ik Konfrontationen meemaakte. De concerten, de ontmoetingen met de musici, de nachtelijke afterparty's, het neuzen in de lp-bakken van Duitse en Hongaarse platenboeren die ook vaste prik zijn op het festival, de gesprekken en het uitwisselen van e-mails met Hongaarse, Oostenrijkse en Roemeense muziekliefhebbers, of gewoon op een mooie zomerdag uit je tentje kruipen, de halve middag in het gras liggen met een boek en in de verte alweer de eerste soundcheck horen. Wel weet ik dat ik het best bewaarde geheim hierbij graag prijsgeef. Misschien komen er dan honderden Nederlanders naar Konfrontationen. Maar in het andere geval is er helemaal geen Konfrontationen meer.