Dimlicht hoogtepunt op gedegen Transition
zaterdag 14 april 2018, TivoliVredenburg, Utrecht

Op het derde Transition-festival staan zo'n 25 formaties met meer dan 100 musici in zes zalen. Transition vormt samen met Rockit en So What's Next? een mooie aanvulling op het jaarlijkse North Sea Jazz-spektakel. Het festival blijkt in tegenstelling tot eerdere jaren niet uitverkocht, maar dat scheelt slechts een haar. Jong en oud is komen opdraven in TivoliVredenburg, waar niet te ontkomen is aan de keuzestress die nu eenmaal bij een festival hoort.

tekst & foto's: Louis Obbens

Op het affiche prijken met name gitaristen en Engelse bands. Zo staat de legende Pat Martino eindelijk weer eens op een Nederlands podium. Daarnaast zijn te bewonderen: Liberty Ellman, Reinier Baas, Lage Lund, Anton Goudsmit, Jorrit Westerhof en Gijs Idema. Sons Of Kemet, het nu al legendarische pianotrio Phronesis en het kersverse duo Binker & Moses vormen de voorhoede van de hedendaagse jazz. Maar ook good old rietblazer John Surman treedt op in Utrecht.

Het trio Phronesis heeft recent veel indruk gemaakt door complexe composities op een toegankelijke wijze te presenteren. Debet aan dit succes zijn de aangrijpende grooves, de verleidelijke, ritmische energie en de spectaculaire groepsinteracties. In combinatie met het New Rotterdam Jazz Orchestra Extended komen deze elementen echter minder nadrukkelijk aan bod. De muziek is boeiend en de individuele, solistische bijdragen van de orkestleden zijn uitdagend en gevarieerd. Maar een trio in combinatie met een groot orkest ontkomt niet aan uitgeschreven arrangementen. Hierdoor ontstaat de indruk dat er enigszins met de rem erop gemusiceerd wordt. Hierdoor blijft de zindering en de opwinding die Phronesis teweeg kan brengen uit.

De getalenteerde saxofonist Shabaka Hutchings speelt in verschillende formaties, zoals Shabaka And The Ancestors, The Comet Is Coming en Sons Of Kemet. Shabaka, die ook heeft gespeeld op 'Black Focus' van Yussef Kamaal, is de jazzrevelatie van 2017. De bezetting van Sons Of Kemet is uniek en bestaat uit een saxofonist, een tuba en twee drummers. Er is getekend bij het bekende jazzlabel Impulse, waarop zojuist het derde album 'Your Queen Is A Reptile' is verschenen.

De Engelse jazz groeit en bloeit. Ter illustratie hiervan laat de band, onder leiding van Hutchings, het publiek in de zaal Ronda ontploffen. De sfeer is jachtig en hitsig. De titel van het nieuwe album is een afrekening met de Britse monarchie, dat bevestigt dat de afkomst in hoge mate bepalend is om klasse en status te verwerven. In contrast hiermee hebben de titels op het nieuwe album betrekking op de 'zwarte' iconen. De cross-over van Sons Of Kemet wijst op niet mis te verstane wijze naar zwarte muziekstijlen. De onderliggende Afrikaanse en Caribische percussieve drive werkt zeer aanstekelijk op het jonge publiek. De stemmen van de zinderende saxofoonlijnen en het doordreunend tubaspel van Theon Cross zijn sensationeel. Het muzikale idioom en het politiek idealisme vormen een statement van rebelse allure.

De muziek van Morris Kliphuis is van een heel andere orde. Dimlicht is een lange compositie die hoornist Morris Kliphuis voor het North Sea Jazz Festival van 2017 heeft geschreven en daar uitstekend is ontvangen. Kliphuis heeft de afgelopen vijf jaar al veel elementen van deze compositie uitgeschreven. Het wonderlijke is dat dit muzikale proces, in de ogen van de hoornist, nog niet de ultieme rijpheid heeft bereikt. Kliphuis blijft er aan schaven en beitelen. Desondanks is het resultaat duizelingwekkend mooi en imposant. De term jazz dekt niet de lading. Muzikanten komen uit alle windrichtingen aan gevlogen. Het is moderne muziek met invloeden uit de hedendaagse gecomponeerde muziek en ambient. Gedreven uitgevoerd, met veel ruimte voor collectieve en individuele improvisatie. Een wonderbaarlijke muzikale ontdekkingsreis zonder gemeenplaatsen. Inzichtelijk en avontuurlijk. Soms statig en melancholisch, vaak met groove omgeven en spannend tot op het bot. Uitzitten bij dit hoogtepunt van het Transition-festival is dan ook een vereiste.

Ook ud-speler en zanger Dhafer Youssef heeft met de presentatie van zijn laatste plaat 'Diwan Of Beauty And Odd' op het NSJ van 2017 gestaan. Youssef is inmiddels de ster van de fusion tussen jazz en wereldmuziek. Met sterallures is Youssef inmiddels ook bekend en dat is aan zijn podiumpresentatie te merken. Dhafer Youssef doet er goed louter zijn ud-spel en stem te laten spreken door middel van geraffineerde composities. De synergie tussen de meeslepende, Arabisch toonladders met westerse elementen, zoals improvisatie en drive, pakt namelijk ook nu weer hemels uit. Op de golven van een warme zee komen lyrische pianominiatuurtjes uit de vleugel van Isfar Sarabiski en temperamentvolle jazzy interacties, tussen contrabassist Joe Sanders en Dahfer Youssef, langsgegleden. De gepaste mysterieuze zang en de hoge uithalen van zijn stem zijn nog altijd even imposant. Hoe mooi kan het leven zijn!

Het niet meer zo vanzelfsprekend om sopraansaxofonist en basklarinettist John Surman in Nederland aan het werk te zien. Een reden te meer om naar dit drum-en-basloze ensemble te gaan. Surmans trio is onorthodox en bestaat naast de innemende Britse bandleider uit de Braziliaan Nelson Ayres op piano en de Noor Rob Waring op vibrafoon en marimba. De veelal uitgeschreven composities, voor een belangrijk deel van de hand van Surman, bestaan uit soepele melodieen. De mix van moderne muziek met jazz en Britse folk is contemplatief en gericht op de innerlijke gevoelswereld. De door Surman vaak gehanteerde elektronische loopings zijn deze keer afwezig. De volledige akoestische instrumentatie zorgt voor een zachte muzikale textuur.

De Noorse gitarist Lage Lund heeft voor dit optreden een uitstekende ritmesectie samengesteld. Hij laat zich flankeren door Joe Sanders op contrabas en geweldenaar Gregory Hutchinson op de drumkit. Het format van een trio is een setting waar een gitarist zijn skills daadwerkelijk kan tonen. Lage Lund heeft genoeg te bieden. Met zijn vloeiend en melodisch spel maar ook improvisatietalenten treedt Lund vol overgave in de voetsporen van illustere voorgangers. Muziek voor echte gitaarliefhebbers, wars van bonte aankleding en effectbejag. In combinatie met de enerverende, melodische en ritmisch bas en de dienende rol van de drums wordt het optreden van peper voorzien.

Klik hier voor een fotoverslag van Transition 2018 door Louis Obbens.