Jazz Middelheim 2016 Dag 2

Een festivalverslag in woord (Ben Taffijn) en beeld (Cees van de Ven).
Zaterdag 13 augustus 2016, Park Den Brandt, Antwerpen.

Op zaterdag is het Avishai Cohen die start met zijn tweede project als 'artist in residence', dat luistert naar de naam Big Vicious. Cohen zelf zei onlangs over dit project: "There is jazz in it, but it's not jazz. There is rock in it, but it's not rock. There is funk in it, but it's not funk." En het moet gezegd, Cohen betoont zich hier in ieder geval een grensverleggend muzikant.

Met dit project lijkt hij de weg op te gaan van Miles Davis, die ook regelmatig in zijn carrière de wereld van de rock verkende. Maar Cohen zou er goed aan doen om zijn project toch nog eens onder een vergrootglas te leggen. Er zitten zeker mooie momenten in dit concert, maar het overdadige gebruik van effecten doet het geheel uiteindelijk de das om. Cohen laat zijn trompet veelvuldig weerkaatsen en resoneren en het geluid van bassist Yonatan Albalak klinkt wel erg vaak als een flipperkast. Al die effecten doen de zeggingskracht van Cohens muziek bepaalt geen goed. Een nummer als 'Betrail' klinkt dan ook veel te braaf en goedkoop. De muziek had hier beduidend kaler en duisterder gekund. Dat zou immers prima passen bij een nummer met zo'n titel.

Van dit soort vraagstukken heeft het ICP Orchestra geen last. Dit tentet acteert sinds jaar en dag op het scherpst van de snede met hun onnavolgbare eclectische mix van stijlen. Met nu Guus Janssen op piano en als componist, al is Mischa Mengelburg er in de geest natuurlijk altijd nog bij. Ellington, Monk, Bergin, Ives: ze komen allemaal weer voorbij, evenals het circus, het theater en de momenten van onbegrensde atonaliteit, waar zelfs mee wordt geopend, om dan even gemakkelijk weer te schakelen naar een intens melig melodietje. Dat schakelen is hét handelsmerk van dit orkest. Bigband en circusorkest ineen, met respect voor de traditie, maar tegelijkertijd super eigentijds, waarbij het speelplezier er altijd weer vanaf spat.

Hoogtepunten in deze set zijn zonder twijfel het door Janssen gecomponeerde 'Jojo Jive', een soort van ode aan het renpaard Jojo Buitenzorg, inclusief hoefgetrappel, Bennink en gehinnik, de blazers en het door Ab Baars gecomponeerde 'Where The Sunflowers Grow', waarin Baars een thema van de componist Charles Ives heeft verwerkt en waarmee dit orkest zich van zijn serieuze kant laat zien.

Dat de traditie laten herleven niet altijd goed uitpakt bewijst 'Denardo Vibe', het project waarmee drummer Denardo Coleman hulde brengt aan zijn vorig jaar overleden vader, Ornette Coleman. Jazz Middelheim eert deze op 85-jarige leeftijd overleden musicus en componist gedurende dit festival en meerdere artiesten laten horen schatplichtig aan hem te zijn.

Dat dit ook geldt voor Denardo is evident. Met een band bestaande uit drums, twee bassisten, gitaar en maar liefst vier blazers zou het moeten lukken, maar niets is minder waar. Wat vaak gebeurt met dit soort tributebands is dat we op zijn best een zwak uittreksel van het origineel te horen krijgen. Dat is ook hier helaas het geval. Daarbij komt het geheel bijzonder rommelig op gang. Zeker de eerste nummers klinken naar alles, maar niet naar de muziek van Ornette Coleman. Gaandeweg gaat het wel wat beter, maar het blijft behelpen. Het mist spirit en vibe en levert ons plichtmatig en goedbedoeld gehannes.

Nee, dan Patti Smith. Jazz is het allerminst, ze is de vreemde eend in de bijt. Ze is zich er zelf van bewust, getuige haar uitspraak verderop tijdens het concert als een bezoeker erover begint dat er geen ruimte is om te dansen "I’m not a jazzsinger, I’m a rock & roll bumb. So do the fuck what you want. Fuck the chairs." Zo, daar kun je het mee doen. Maar wat een power, wat een zeggingskracht en wat een spiritualiteit zoals ze daar spreekt en zingt. Rauw, onstuimig en hartveroverend.

Zoals ze 'Holy' van Allen Ginsberg voordraagt met de vereiste snelheid, zonder ook maar enige aarzeling, indrukwekkend. Zoals ze 'When Doves Cry' zingt van Prince, nog mooier dan het origineel, en zoals ze haar eigen beroemd geworden nummers zingt als 'Dancing Barefood', 'Because The Night', 'People Have The Power' en natuurlijk 'Gloria', met die prachtige eerste zin 'Jesus died for somebody's sins but not mine' en dat in de intens gelovige Verenigde Staten. Dat Smith daarnaast wel wat demagogische trekjes heeft, culminerend in het tegendraadse bevel te gaan staan omdat we nu eenmaal vrij zijn, zullen we haar maar vergeven.

Op de Club Stage staat drummer Eric Thielemans centraal. Hier heerst de stilte en de nuance. Thielemans is een componist, een klankonderzoeker. Zijn belangrijkste instrumentarium bestaat uit alles waar muziek uit te halen valt en elektronica. Zoals hij tijdens zijn solo-optreden toont, kan zich dat beperken tot een grote trom, een fietswiel en een strijkstok. Over de spaken strijkend creëert hij bijzondere geluiden, die resoneren middels de trom. Het wonder van de eenvoud. Trek deze lijn door en je hebt een indruk van wat Thielemans doet. Met weinig middelen veel bereiken, nuance zoeken, klanken ontdekken.

Het geldt ook voor het duet met drummer Billy Hart, waarin de twee elkaar eindeloos aftasten en aanvullen en voor het project 'ERF', een bewegingstheaterstuk waar Thielemans de muziek voor schreef en dat hij uitvoert met het collectief dat de naam Eric Thielemans Large draagt. We horen hier subtiele tonen, vermengd met veldopnames en allerlei soorten percussie die de muziek iets sprookjesachtig verleent, terwijl de euphonium van Niels Van Heertum klinkt als een misthoorn in de nevel.

Cees van de Ven maakte een fotografisch verslag van de tweede dag van Jazz Middelheim 2016, zaterdag 13 augustus. Klik hier om zijn foto's te bekijken.