Necrologie John LaPorta

De Concertzender besteedde op dinsdagavond 17 augustus jl. speciale aandacht aan de Amerikaanse klarinettist, saxofonist en componist John LaPorta, naar aanleiding van zijn overlijden op 12 mei 2004 in Sarasota, Florida. John LaPorta was een van die zeldzame musici die even goed artistiek om kon gaan met gecomponeerde als geïmproviseerde muziek, in een tijd dat jazz en klassieke muziek nog volkomen gescheiden waren. Hij trad in dit verband op met zulke diverse grootheden als Charlie Parker, Igor Stravinsky, Lennie Tristano, Leonard Bernstein en Charles Mingus.

door Jaap de Rijke, oktober 2004

Deze interessante en voor het publiek nog steeds vrij onbekende musicus zag het levens-licht op 22 april 1920 in Philadelphia, Pennsylvania. Als rietblazer en componist werd hij vooral bekend door zijn samenwerking met bassist Charles Mingus in diens experimentele, avant-gardistische Jazz Composers Workshop uit begin- en midjaren vijftig, en vervolgens in de 'Third Stream'-beweging uit die tijd, de beoogde fusie tussen gecomponeerde en geïmproviseerde muziek.

LaPorta's eerste bekende compositie, 'Non-Alcoholic', geschreven voor Woody Hermans fameuze orkest The First Herd - LaPorta was onderdeel van de saxofoonsectie - was betrekkelijk traditioneel, alhoewel zeer professioneel qua opzet en uitstekend van inhoud. Deze opname werd gemaakt in Chicago op 10 december 1946. Vervolgens componeerde hij 'Through These Portals' voor het destijds avant-gardistische kwartet van pianist Lennie Tristano, dat werd opgenomen op 31 december 1947 in New York, met Tristano, LaPorta (klarinet), Billy Bauer (gitaar) en Arnold Fishkin (contrabas). LaPorta was in de late jaren veertig een van de allereerste leerlingen van deze legendarische muzikale hervormer.

Begin jaren vijftig richtte bassist Charles Mingus met John LaPorta een experimenteel workshop-ensemble op, met de bedoeling al improviserend geheel nieuwe richtlijnen te formuleren voor jazzcomposities. Al snel traden een aantal artistiek zeer vooruitstrevende musici uit die tijd toe tot deze groep, waaronder pianist Mal Waldron en de saxofonisten Teo Macero en George Barrow. Samen maakten zij op 31 oktober 1954 in New York voor het Savoy-label een aantal opnamen onder de naam 'Jazz Composers Workshop'. Later traden o.a. de gebroeders Thad (trompet) en Elvin (drums) Jones toe tot dit illustere gezelschap.

LaPorta speelde op festivals en andere optredens regelmatig geheel geïmproviseerde duetten op klarinet met Mingus; een van de allermooiste uitvoeringen van dit unieke duo werd opgenomen op 17 juli 1955 door de 'Voice of America' tijdens het Newport Jazz Festival, maar is nimmer op plaat of cd uitgebracht. Wel is de opname bewaard gebleven in de archieven van de Library of Congress in Washington, DC. In deze experimentele periode nam LaPorta, zowel op altsaxofoon als klarinet, ook op de plaat korte, door hem gecomponeerde, duetten op met trompettist Louis Mucci. Deze juweeltjes van muzikale kleinkunst werden uitgebracht op de merken Debut en vervolgens Fantasy (de opnamen op dit laatste label zijn nog steeds verkrijgbaar).

In 1954 maakte hij als sideman op het label Savoy een interessante lp met een kwartet onder leiding van drummer Kenny Clarke, getiteld 'Klook's Clique', waarop zijn prachtige solo-vertolking van de standard 'Yesterdays' op altsaxofoon te vinden is. Op Fantasy nam LaPorta met zijn kwartet midden jaren vijftig een opvallende, hoogst originele versie op van Juan Tizols overbekende en doodgespeelde jazzhit 'Perdido', verrassend door hem gearrangeerd in een soort surrealistische uitvoering. Op het Fantasy-label zijn ook boeiende composities van hem te vinden, geschreven voor octet, kwartet en - zoals reeds vermeld - duo. Verder zette hij onder leiding van Igor Stravinsky de klarinetpartij voor diens 'Ebony Concerto' op de plaat.

De beste opnamen die LaPorta ooit maakte, waren die met zijn eigen kwintet en kwartet voor Mingus' label Debut Records. De eerste, een 25 cm-langspeelplaat, simpelweg 'John LaPorta Quintet' geheten (met als ondertitel 'with Louis Mucci'), kwam eveneens in 1954 uit, en de laatste, 'John LaPorta - 3 Moods', in 1955. Beiden zijn nimmer heruitgebracht *, afgezien van enkele titels in een cd-verzameluitgave, begin jaren negentig.

Na zijn periode met Mingus, Macero en de 'Third Stream'-coterie belandde LaPorta in het muziekonderwijs, daar hij inmiddels een gezin moest onderhouden en regelmatig werk in deze bijzondere sector zeer schaars te vinden was. Dit beroep heeft hij de rest van zijn leven voortgezet, maar tussendoor heeft hij ook nog enkele interessante opnamen gemaakt, waarvan de laatste, 'Life Cycle', medio september 1998 werd opgenomen toen LaPorta ruim 78 jaar was. Zijn muzikale vaardigheden hadden echter nog niets aan scherpzinnigheid verloren. Zijn laatste project, niet lang voor zijn dood, was een 'Tribute to Woody Herman'. Deze opname kwam begin vorig jaar uit op cd.

John LaPorta's grootste artistieke verdienste was zijn vermogen om uiterst bekwaam en geïnspireerd te pendelen in het schemergebied tussen gecomponeerde en geïmpro-viseerde muziek, ver voordat anderen hiertoe in staat waren.

De Concertzender zal in 2005 opnieuw speciale aandacht besteden aan deze onder-belichte musicus.

Foto: ATN (Japanse muziekwebsite)

* voor de echte LaPorta liefhebbers - en dat zijn er in Europa en Japan veel meer dan u denkt - glimt er
in dit verband hoop aan de horizon. De huidige eigenaar van Debut, Fantasy Records (dat onlangs werd overgenomen door het grotere en meer commerciële label Concord) overweegt serieus deze twee fascinerende opnamen opnieuw uit te brengen, gecombineerd met een zeldzame opname van de even-eens uit Philadelphia afkomstige legendarische gitarist Dennis Sandole, voornamelijk bekend als leraar van John Coltrane (wellicht kan deze heruitgave - op uitdrukkelijk verzoek van liefhebbers - nog worden uitgebreid met de reeds vermelde opname van het bijzondere duo Mingus/LaPorta, anders blijft dit unieke - nog geen vier minuten durend duet - eeuwig in de uiterst stoffige archieven van de hoofdstad van Amerika liggen). De kans dat deze LaPorta/Sandole-heruitgave op cd gerealiseerd zal worden is inmiddels gestegen tot 75%. Vóór januari 2005 wordt definitief besloten of dit project werkelijkheid wordt. Als Concord het eenmaal 100% voor het zeggen heeft, is deze kans aanzienlijk kleiner.

Verzoek c.q. tip: wil eenieder die maar enigszins geïnteresseerd is in unieke en historische jazzopnamen van bijzonder begaafde en in vergetelheid rakende artiesten zich a.u.b. - bij voorkeur schriftelijk - richten tot de (voorlopig nog) hoogste gezagdrager van Fantasy Records, Mr. Ralph Kaffel, President, Fantasy Inc., Tenth & Parker Streets, Berkeley, CA 94710, U.S.A. Maak deze man duidelijk dat er absoluut nog genoeg mensen zijn in de (jazz-)wereld die het van groot belang achten dat deze artistiek hoogwaardige opnamen opnieuw onder de aandacht van het publiek gebracht worden. De kosten van heruitgave zijn minimaal, deze kunnen betrekkelijk eenvoudig terugverdiend worden bij een beperkte oplage bestemd voor bepaalde (primaire) marktgebieden, te weten Europa, Japan, Verenigde Staten, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland.